Historia
Kościół św. Jana Chrzciciela w Rzepienniku Biskupim wzniesiono na początku XVI wieku, chociaż nie można wykluczyć, że jest starszy. Na niezachowanej inskrypcji widniała bowiem data 1484, która mogła się odnosić tak do obecnego jak i wcześniejszego kościoła. Wieżę dobudowano prawdopodobnie w wieku XVII, a w XIX stuleciu dostawiono niewielki przedsionek. Świątynia była kilkakrotnie remontowana, m.in. w 1954 i w latach 1972-1979.
Architektura
Kościół powstał jako budowla późnogotycka, jednonawowa, w przeważającej części kryta gontem. Pierwotnie składał się z kwadratowej nawy i węższego prezbiterium, zamkniętego trójbocznie. Nakryty został wspólnym gontowym dachem wielospadowym, nad prezbiterium posiadającym szerokie okapy. Od północy do prezbiterium przystawiona została zakrystia, natomiast do nawy w późniejszym okresie od zachodu przystawiono wieżę o pochyłych ścianach z nadwieszoną izbicą i hełmem namiotowym. Do wnętrza prowadziły trzy gotyckie portale z nadprożami o łukach w kształcie oślich grzbietów, oświetlenie natomiast zapewniały okna, przeprute zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną jednie od południa. Wnętrze świątyni nakryto stropami płaskimi.
Kościół został wzniesiony w konstrukcji zrębowej (wieńcowej), czyli bez użycia gwoździ. Konstrukcja ta w późnogotyckich kościołach z rejonu Małopolski była kształtowana w charakterystyczny sposób, nieznacznie zwężając się ku górze poszczególnych wieńców, co w efekcie dawało pochylenie zewnętrznego lica ku wnętrzu budowli. Sposób łączenia bierwion był zróżnicowany, ale na narożach połączeniom towarzyszył zawsze tzw. kryty czop, czyli element usztywniający dodatkowo samo wiązanie. Był to podstawowy czynnik wyróżniający wczesnośredniowieczną, prymitywną konstrukcję od stosowanej przez zawodowych cieśli z okresu dojrzałego gotyku.
Więźbę dachową w kościele utworzono w powszechnym w XV wieku systemie storczykowym. Nie ona jednak odgrywała decydującą rolę w konstrukcji średniowiecznych drewnianych kościołów z regionu Małopolski, lecz tzw. system więźbowo – zaskrzynieniowy, polegający na przedłużeniu górnych partii ścian prezbiterium na nawę, aż do ściany zachodniej kościoła oraz obniżeniu wysokość bocznych ścian nawy. W ten sposób na przedłużonych na nawę belkach ścian prezbiterium uzyskiwano oparcie dla więźby nad nawą. W Rzepienniku Biskupim zastosowano jednak wyjątkowe rozwiązanie, gdyż ponad głębokimi zaskrzynieniami poprowadzono belki stropowe, których długość została dostosowana do szerokości nawy, a nie prezbiterium. Belki te wsparto nie tylko na ścianach zaskrzynień, ale również na równych z nimi pod względem wysokości ścianach nawy kościoła. W tej sytuacji zaskrzynienia nie miały charakteru konstrukcyjnego, lecz raczej tradycyjno – warsztatowy. Z tego też powodu wokół prezbiterium, gdzie belki stropowe otrzymały tą samą długość jak nad nawą, wytworzony został szeroki nadwieszony okap.
Stan obecny
Kościół zachował późnogotycki kształt, a także elementy architektoniczne o charakterze ludowego warsztatu ciesielskiego. Z zachowanego do dnia dzisiejszego wyposażenia zwraca uwagę gotycko-renesansowy tryptyk z początku XVI wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Brykowski R., Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV wieku, Warszawa 1981.
Brykowski R., Kornecki M., Drewniane kościoły w Małopolsce południowej, Wrocław 1984.
Cisowski B., Duda M., Szlak architektury drewnianej. Małopolska, Kraków 2005.
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013.