Historia
Pierwszy, zapewne drewniany jeszcze kościół w Rosochatym, odnotowany został w źródłach pisanych około 1420 roku, w związku z erygowaniem wówczas miejscowej parafii. Prace nad wznoszeniem kościoła murowanego rozpoczęto około 1527 roku, a ukończono w dwóch fazach przed 1546 rokiem (wpierw wzniesiono prezbiterium z zakrystią, a następnie korpus nawowy).
Kościół był wielokrotnie remontowany m.in. w 1690 i w 1775 roku. W 1781 spłonął dach, stropy i wystrój wnętrza, wówczas też zapewne uległy zniszczeniu szczyty elewacji zachodniej i wschodniej. W czasie I wojny światowej sklepienia naw bocznych zostały uszkodzone pociskami artyleryjskimi. Odbudowę przeprowadzono w 1919 roku. Wykonano nowy szczyt w elewacji zachodniej, w której odsłonięto zatynkowane ościeża portalu i dobudowano flankujące go przypory. Kościół został spalony w 1944 roku, a odbudowany w latach 1946-1949.
Architektura
Kościół wzniesiono w południowej części wsi, na płaskim terenie. Wymurowany został z cegły w archaicznym w chwili budowy wątku wendyjskim, na kamiennym fundamencie. Późnogotycką bryłę zorientowano względem stron świata, tworząc trójnawowy, pseudobazylikowy korpus po stronie zachodniej i prostokątne w planie prezbiterium po stronie wschodniej, o szerokości i wysokości równej z nawą główną. Przy północnej ścianie prezbiterium umieszczono dwukondygnacyjną, prostokątną w rzucie zakrystię, natomiast wejście do nawy północnej poprzedzono kruchtą.
Cały kościół opięto od zewnątrz regularnym rytmem przypór, w narożnikach ustawionych pod skosem. Nietypowo usytuowana została przypora na styku zakrystii i nawy północnej, co wynikało z jej budowy jeszcze przed wzniesieniem korpusu. Pomiędzy przyporami symetrycznie rozmieszczono obustronnie rozglifione okna, nad którymi poprowadzono tynkowaną opaskę. Elewacje ozdobiono czarną cegłą zendrówką tworzącą romboidalne wzory, a także urozmaicono regularnie rozmieszczonymi otworami maczulcowymi po wykorzystywanych w trakcie budowy rusztowaniach.
Fasadę zachodnią kościoła utworzył profilowany, półkoliście zamknięty portal na osi nawy głównej oraz duże okno powyżej, które przecięło linię tynkowanego fryzu zaczynającego się pod półszczytami naw bocznych. Drugi podobny fryz poprowadzono wyżej, pod szczytem nawy głównej. Szczyt ten podzielony został na siedem osi ukośnie ustawionymi filarkami, rozdzielającymi półkoliście zamknięte blendy i zwieńczonymi sterczynami.
Pierwotnie czteroprzęsłowa nawa główna i trójprzęsłowe prezbiterium, oba o znacznej szerokości, przykryte były stropem. Jedynie nawy boczne przykryto sklepieniami gwiaździstymi i sieciowymi, a zakrystię sklepieniem kolebkowym. Piętro zakrystii dostępne było za pomocą schodów umieszczonych w grubości muru, przyziemie natomiast portalem w północnej ścianie prezbiterium. Nawę główną od prezbiterium oddzieliła ostrołuczna arkada tęczy. Nawy boczne oddzielono od nawy głównej dwoma rzędami czworobocznych filarów niosących uskokowe, półkoliste arkady. W ścianach naw bocznych poniżej okien utworzono nieregularnie rozmieszczone półkoliste wnęki.
Stan obecny
Kościół zachował późnogotycki układ przestrzenny oraz bryłę. Odtworzony został szczyt zachodni oraz dwie przypory poniżej niego. Przebudowana została kruchta północna, wschodni szczyt prezbiterium. Do wnętrza korpusu wstawiono późnobarokowy chór muzyczny. Zachowały się sklepienia naw bocznych, choć musiały być odnawiane po zniszczeniach wojennych. Pokrywająca wewnętrzne elewacje polichromia jest dziełem współczesnym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół par. pw. św. Doroty, W.Boruch, nr 1493, Rosochate Kościelne 1986.
Grzybkowski A., Gotycka architektura murowana w Polsce, Warszawa 2016.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 9, województwo łomżyńskie, zeszyt 2, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, Warszawa 1986.
Kunkel R.M., Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2005.