Historia
Pierwszymi znanymi właścicielami wsi Rembów byli przedstawiciele rodu Odrowążów, którzy w pierwszej połowie XIV wieku ufundowali zamek pierwotnie noszący nazwę Szumsko lub Sumsko. Inicjatorem budowy mógł być zmarły w 1331 roku Jakub, wojski krakowski i kasztelan żarnowski, lub żyjący do 1357 roku Krzesław. Możliwe również, iż Jakub rozpoczął budowę, ukończenie zaś prac nastąpiło za niepełniącego wyższych urzędów Krzesława. Po śmierci tego ostatniego, zamek na skutek koligacji małżeńskich stał się własnością rodu Poraitów. Gdy ród ten zbudował dla siebie nową siedzibę w Kurozwękach, Szumsko zostało opuszczone i przed końcem XV wieku częściowo rozebrane. Zamek używany był więc krótko, czego powodem mogły być błędy konstrukcyjne, posadowiono go bowiem nie na skale, lecz na zaglinionym lessie, co spowodowało obsuwanie się murów i problemy ze statyką budowli.
Architektura
Zamek składał się z muru obwodowego zbudowanego z piaskowca i głazów narzutowych, zakreślającego nieregularny owal o wymiarach 24 x 36 metrów. Od strony zewnętrznej jego obronę zapewniała sucha fosa o średniej głębokości wynoszącej około 7 metrów, z której wybierane kamienie posłużyły do budowy Szumska. Wschodnia część zamku położona była znacznie wyżej niż zachodnia, w obwód murów włączono bowiem niewielkie powierzchniowo wywyższenie terenu. Zabudowa zamku, mimo niewielkich rozmiarów całego założenia i jego niedługiego funkcjonowania, była dość mocno urozmaicona i rozwinięta.
Brama znajdowała się w części południowo – zachodniej. Stanowił ją otwór o szerokości jedynie 1,5 metra, flankowany od strony zewnętrznej dwoma przyporami. Na wschód od bramy znajdował się budynek o wymiarach 6,5 x 7,7 metra. Centralną część zamku zajmował dom, prawdopodobnie wieżowy, o dwóch lub trzech kondygnacjach, utworzony na planie kwadratu o boku 6 metrów i grubości murów wynoszącej 1 metr. Obie te budowle zamykały zachodnimi ścianami nieduży dziedziniec o trójkątnym rzucie z bokami długości 12-13 metrów, usytuowany w zachodniej części zamku. Od północy dziedziniec zamykał główny, wydłużony i lekko załamany budynek mieszkalny na planie zbliżonym do trapezu, do którego dom wieżowy przylegał północną ścianą. Trapezowaty budynek wzniesiono przy północnym odcinku muru obwodowego, prawdopodobnie w drugim etapie budowy. Składał się on z trzech izb i miał wymiary 6 x 24 metrów.
We wschodniej części zamku usytuowany był kolejny wieżowy budynek, wzniesiony na planie kwadratu o bokach długości 5,2 metra i grubości ścian od 1,3 do 1,5 metra. Wieżę tą umiejscowiono w najwyżej położonej partii zamku, na kulminacji wzgórza, w bezpośredniej bliskości muru obwodowego. Wskazywałoby to, iż najpewniej pełniła funkcję bergfriedu, a więc wieży ostatecznej obrony, w której chroniono się w chwili zagrożenia, przykładowo gdyby doszło do zajęcia zachodniego dziedzińca. Na co dzień natomiast jej najniższa kondygnacja mogła być wykorzystywana jako spiżarnia, skład lub ewentualnie cela więzienna.
Jedynym elementem wychodzącym poza mury obwodowe zamku był ulokowany w partii północno – wschodniej wieżowy ryzalit, tak zwana kurza stopa, czy też wykusz, wsparty na dwóch masywnych przyporach, wysuniętych równolegle do dwóch ścian ku wschodowi. Budowla ta mieściła wewnątrz przyziemia trapezowatą izdebkę o wymiarach 2-3 x 2,7 metra. Być może pomieszczenia na piętrach były nieco większe, jeśli nadbudowano je nad przyporami. Przestrzeń pięter pomiędzy przyporami mogła być też wykorzystana do utworzenia latryn, z których fekalia spadałyby do fosy.
Stan obecny
Zamek niestety nie zachował się do czasów współczesnych, co jest o tyle przykre, iż przy niewielkiej kubaturze prezentował on znaczne bogactwo formalne, z wieloma budynkami, wieżami oraz obwodem murów, i jako taki nie miał bliskich analogii na terenie Małopolski. Z drugiej strony nowożytne przebudowy zapewne znacznie zaciemniłyby pierwotny układ i utrudniły jego identyfikację. Obecnie widoczne są jedynie relikty kamiennych fundamentów zamku. Wstęp na ich teren jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kajzer L., Zamek w Rembowie w województwie sandomierskim [w:] Przemiany architektury rezydencjonalnej w XV–XVIII w. na terenie dawnego województwa sandomierskiego, red. J.Adamczyk, Kielce 2000.
Lasek P., Obronne siedziby rycerskie i możnowładcze w czasach Kazimierza Wielkiego [w:] Wielkie murowanie. Zamki w Polsce za Kazimierza Wielkiego, red. A.Bocheńska, P. Mrozowski, Warszawa 2019.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Wróblewski S., Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, Nowy Sącz 2006.