Historia
Kronikarz Jan długosz przypisywał powstanie zamku w Rawie królowi Kazimierzowi Wielkiemu, lecz powstanie lub rozbudowa zamku łączyć się także mogły z osobą księcia mazowieckiego Siemowita IV. Castrum w Rawie po raz pierwszy wzmiankowane było w źródłach pisanych w 1355 roku, w 1374 roku wzmiankowano prebendarza i pisarza grodowego, a w 1381 roku odnotowano, iż w Rawie więziona była druga żona księcia Siemiowita III. Zamek był punktem obronnym księstwa czerskiego, następnie płockiego, w latach 1455–1462 siedzibą samodzielnego Księstwa Rawskiego, a od 1462 województwa przynależnego do Korony Królestwa Polskiego.
W 1507 roku zamek rawski zniszczył pożar, po którym w latach 1509-1517 prowadzono prace remontowe, połączone z podwyższeniem wieży i kurtyn (wzmianki o gromadzeniu funduszy na odbudowę przekazano w 1508 i 1510 roku). W kolejnych latach XVI wieku zamek był jedną z najwarowniejszych polskich twierdz i zapewne dlatego przechowywano w nim tzw. skarb kwarciany, czyli sumy przeznaczone na wojsko.
W pierwszej połowie XVII wieku zamek był już zaniedbany, a dodatkowo uległ zniszczeniu w czasie najazdu szwedzkiego w 1657 roku. W 1789 roku próbę ratowania zrujnowanej warowni podjął starosta Franciszek Lanckoroński, lecz została ona przerwana na skutek rozbioru Polski. Prusacy rozebrali część budowli, a z otrzymanych materiałów zbudowali domy w mieście. W 1820 roku, po utworzeniu Królestwa Polskiego, z twierdzy pozostała już tylko wieża.
Architektura
Zamek wzniesiono z cegły w wątku gotyckim, na sztucznym wzniesieniu w widłach rzeki Rawki i Rylki. Założono go na planie regularnego czworoboku o wymiarach 64×66 metrów. Wzdłuż północnej kurtyny stał duży pałac książęcy. Był on piętrowy, jednotraktowy, z pięcioma izbami w przyziemiu. W południowo – zachodnim narożniku murów ulokowano ośmioboczną wieżę główną. W XVI wieku została ona nadbudowana i przystosowana do użycia artylerii. Na osi kurtyny południowej znajdowała się czworoboczna, trójkondygnacyjna wieża bramna, poprzedzona rozbudowanym później przedbramiem. Duży dziedziniec otaczały budynki drewniane i drugi murowany dom w narożniku południowo – wschodnim. Całość otoczona była fosą.
Stan obecny
Obecnie zachowała się wieża główna zamku i przyległy do niej narożnik murów obwodowych z zadaszonymi, zrekonstruowanymi, drewnianymi gankami. Z reszty obwodu murów i domu głównego pozostały jedynie fundamenty. W wieży znajduje się niewielka ekspozycja poświęcona historii miasta i warowni. Dostępna jest ona jednak tylko w miesiącach letnich lub za zgodą dyrekcji Muzeum Ziemi Rawskiej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Kunkel R.M., Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2005.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.