Historia
Budowę pułtuskiej siedziby władz miejskich rozpoczęto na początku XV wieku. Ratusz, prawdopodobnie w drewnianej formie, miał ufundować w 1405 roku biskup płocki Jakub Kurdwanowski. Dobudowana do ratusza nieco później gotycka wieża, pełniąca funkcje zarówno sądowniczo-penitencjarne, jak i obronne, powstała już jako budowla murowana. Pod koniec XV wieku została ona podwyższona o część ośmioboczną. W XVI wieku zbudowano nowy, renesansowy już budynek ratusza, który spłonął kilkakrotnie podczas wojen w ciągu XVII i XVIII wieku. W 1728 roku odbudowany został z inicjatywy biskupa Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego i przetrwał do początku XX wieku, choć wieża niszczona była pożarem jeszcze w 1782 roku. W tym czasie oprócz władz miejskich w ratuszu kwaterowało wojsko, mieścił się areszt, a także magazyny pułtuskich kupców. Pod koniec XIX wieku w zrujnowanym budynku zorganizowano przytułek, a od 1880 parter budynku i wieżę oddano do użytku Ochotniczej Straży Ogniowej. Po 1902 roku na miejscu rozebranego budynku wzniesiono nowy w stylu neogotyckim. W czasie II wojny światowej został on wraz z wieżą częściowo zniszczony. W latach 1947-1949 i 1959-1963 wieżę wyremontowano, natomiast remizę po wojnie rozebrano.
Architektura
Ratusz usytuowany został mniej więcej w środkowej części miasta, pośrodku placu rynkowego, który po przedłużeniu w XV wieku do kolegiaty uzyskał aż 400 metrów długości. Budynek znajdował się mniej więcej w połowie odległości między kolegiatą na północnym – zachodzie a zamkiem biskupim na południowym – wschodzie, zapewne w celu równomiernego pokrycia obserwacją, prowadzoną przez straże z wież, które posiadała każda z tych trzech budowli.
Wieża ratuszowa zbudowana została z kamienia w części fundamentowej oraz z cegły o wątku gotyckim. Utworzono ją na planie czworoboku o wymiarach 7,9 x 6,6 metra, przy czym początkowo sięgała jedynie około 15 metrów wysokości. Na przełomie XV i XVI wieku została podwyższana o dalsze piętra utworzone na planie ośmiokąta, dzięki czemu osiągnęła ponad 30 metrów wysokości i osiem kondygnacji (cztery w części czworobocznej, kolejne cztery w części ośmiobocznej).
Elewacje zewnętrzne wieży otrzymały nieregularnie rozmieszczone podziały poziome, uzyskane za pomocą gzymsów uskokowych i kostkowych. Górne partie wieży ozdobiły pokryte tynkiem płyciny o półkolistych i prostych zwieńczeniach. Ponadto na elewacjach pozostawiono liczne otwory maczulcowe po wykorzystywanych w trakcie budowy rusztowaniach. Otwory okienne, ze względów funkcjonalnych rozmieszczone w niewielkiej ilości, przesklepione zostały także półkoliście. Wewnątrz piwnicę nakryto sklepieniem kolebkowym, zaś wyższe kondygnacje rozdzieliły płaskie, drewniane stropy.
Stan obecny
Do czasów współczesny ze średniowiecznej siedziby władz miejskich Pułtuska zachowała się wieża ratuszowa, składająca się ze starszej części na rzucie czworoboku i późnogotyckiej części ośmiobocznej. W 1964 roku zorganizowano w niej Muzeum Regionalne, które mieści się tam do dziś. Obecnie prezentowane są w niej eksponaty z badań archeologicznych. Co ciekawe wieża usytuowana jest pośrodku rynku, który uchodzi za najdłuższy w Europie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, wieża ratuszowa, ob. muzeum regionalne, J.Maraśkiewicz, nr 9790, Pułtusk 2013.
Dylewski A., Tradycja Mazowsza. Powiat pułtuski, Warszawa 2012.
Pawlak R., Polska. Zabytkowe ratusze, Warszawa 2003.