Historia
Parafia w Przydonicy powstała około 1358 roku z fundacji rodów Gerałtów i Gryfitów. Późnogotycki kościół parafialny w Przydonicy, pierwotnie pod wezwaniem św. Katarzyny, zbudowano w 1527 roku i konsekrowano około 1580. W XVIII wieku dobudowano do niego od zachodu wieżę, wielokrotnie też był odnawiany, między innymi w 1826, 1892, 1904 i po 1945 roku. W XX wieku kościół rekonsekrowano pod nowym wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej.
Architektura
Kościół powstał jako drewniana budowla późnogotycka wzniesiona w konstrukcji zrębowej, a więc z ułożonych poziomo wieńców utworzonych z łączonych w narożach bierwion. Utworzony został z jednonawowego korpusu na planie zbliżonym do kwadratu, nieco węższego, zamkniętego na wschodzie trójbocznie prezbiterium oraz z prostokątnej zakrystii od północy. Do nawy dostawiona została od południa kruchta.
Nawa i prezbiterium kościoła przykryte zostały wspólnym dachem dwuspadowym o jednej kalenicy. Główną rolę w konstrukcji kościoła odgrywał system więźbowo – zaskrzynieniowy, w którym rozstaw poszczególnych kozłów krokwiowych więźby dostosowany był do szerokości prezbiterium, a spodnie belki więzara wsparte były w prezbiterium na ostatnim (najwyższym) wieńcu ścian. Z tego powodu szersza nawa nie dawała oparcia więźbie, co wymuszało przedłużenie górnych partii ścian prezbiterium na nawę, aż do ściany zachodniej kościoła, gdzie na przedłużonych belkach ścian prezbiterium uzyskano oparcie dla więźby nad nawą. Ostatecznie wewnątrz kościoła boczne, szersze od prezbiterium części nawy robiły wrażenie jakby były przykryte obniżonym stropem, wyglądającym jak zawieszona skrzynia. Od zewnątrz boki przykrywane były osobnymi daszkami pulpitowymi.
Obramienia okienne zwieńczone zostały gotyckimi łukami o wykrojach w tzw. ośli grzbiet. Oświetlały one tonące w półmroku wnętrze nawy i prezbiterium jedynie od południa. Do wnętrza od zachodu prowadził ostrołukowy portal gotycki z malowaną roślinną dekoracją snycerską i kartuszami z herbami Gierałt i Gryf. Kolejny portal umieszczono w ścianie południowej nawy oraz w północnej ścianie prezbiterium, skąd prowadził do zakrystii. Wnętrze nakryte zostało stropem płaskim.
Stan obecny
Kościół w większości zachował późnogotycką formę oraz wiele pierwotnych ciesielskich detali architektonicznych. Największą zmianą w stosunku do pierwotnej sylwetki jest nowożytna wieża zachodnia i wieżyczka na kalenicy dachu. Wnętrze prezbiterium obecnie pokryte jest późnorenesansową polichromią z około 1596 roku. Spośród najstarszego wyposażenia zachował się umieszczony w lewym ołtarzu bocznym tryptyk gotycki z trzeciej ćwierci XV wieku, w predelli ołtarza późnogotycka płaskorzeźba Chrystusa Zbawiciela z pierwszej połowy XVI wieku, a w prawym ołtarzu bocznym gotycko – renesansowy tryptyk z pierwszej połowy XVI wieku z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Na belce tęczowej widnieje późnogotycka grupa Ukrzyżowania z pierwszej połowy XVI wieku, ponadto w kościele znajdują się gotycka kamienna chrzcielnica, także z pierwszej połowy XVI wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Brykowski R., Kornecki M., Drewniane kościoły w Małopolsce południowej, Wrocław 1984.
Cisowski B., Duda M., Szlak architektury drewnianej. Małopolska, Kraków 2005.
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013.