Historia
Pierwszą murowaną siedzibę mieszkalno – obronną w Prochowicach (niem. Parchwitz) wznieśli prawdopodobnie członkowie rodu von Parchwitz na przełomie XIII i XIV wieku. U schyłku XIV wieku warownia znalazła się przejściowo w posiadaniu książąt legnickich, a następnie von Zedlitzów. W XVI wieku rozpoczęto przebudowę zamku na renesansową rezydencję. Zmodernizowano też fortyfikacje, tworząc zewnętrzny obwód bastejowy i dobudowano kaplicę. W latach 80-tych XVI stulecia budowlę powiększono o nowe skrzydło wschodnie. Od końca tamtego stulecia zamek ponownie pełnił funkcję rezydencji książęcej Piastów legnickich. W 1642 roku zdobyły go wojska szwedzkie. Kolejnymi właścicielami Prochowic byli Habsburgowie, a w latach 1742-1820 Hohenzollernowie. W 1945 roku budowla została częściowo zniszczona w wyniku działań wojennych.
Architektura
Zamek zbudowany został po północnej stronie koryta rzeki Kaczawy, która oddzielała go od obwarowanego miasta lokacyjnego i kościoła farnego na przeciwległym brzegu. Wody rzeki za pomocą poprowadzonego od wschodu kanału wykorzystano do napełnienia otaczającej całe założenie fosy, były one też wraz z podmokłymi, zalewowymi obszarami doliny główną ochroną zamku na pozbawionym większych różnic wysokościowych terenie.
Średniowieczny zamek miał rzut zbliżony do prostokąta o wymiarach 26 x 38 metrów, wytyczony przez mur obronny o wysokość sięgającej około 11 metrów. Bramę wjazdową na dziedziniec usytuowano po stronie południowej, gdzie flankowana była od zachodu przez czworoboczną wieżę o wysokości 30 metrów. Wjazd poprzedzał most zwodzony nad fosą, ale nie posiadał on przedbramia ani żadnego budynku bramnego. Główny dom mieszkalny zamku wypełniał na całej szerokości północną część dziedzińca. Przebudowa Zedlitzów z 1540 roku doprowadziła do dostawienia w południowo – wschodnim narożu kaplicy i prostopadłego do niej skrzydła.
Główny dom mieszkalny wzniesiono w przyziemiu z kamienia, rudy bagiennej i cegły, powyżej już tylko z cegły, na planie nieregularnego wydłużonego czworoboku o wymiarach 9,5-10,5 x 24-25,5 metrów. Pierwotnie mieścił piwnicę, parter i dwa piętra o wysokościach od 3,5 do 4 metrów. Fasadę pośrodku zdobiła wysoka, ostrołucznie zamknięta blenda, w której prawdopodobnie mieścił się otwór wejściowy pietra, dostępny z drewnianego ganku, na który z kolei prowadziły drewniane schody. Z ganku można się było również dostać na obiegający podwórzec chodnik straży w koronie muru obronnego. Okna budynku na mieszkalnych piętrach były ostrołuczne i ujęte glifami o takim samym wykroju, w fasadzie rozmieszczone regularnie. Niższe kondygnacje o przeznaczeniu gospodarczym i pomocniczym doświetlały jedynie otwory szczelinowe.
Wewnątrz pierwsze piętro północnego budynku podzielone było asymetrycznie na dwa pomieszczenia, z których mniejsze nakrywał drewniany strop, a większe ceglane sklepienie kolebkowe. To drugie z racji bezpośredniego połączenia z gankiem wejściowym zapewne pełniło rolę reprezentacyjną, ogólnodostępną, mniejsze natomiast miało funkcję bardziej prywatnej izby mieszkalnej. W obu pomieszczeniach znajdowały się dwa wykusze latrynowe, przy czym jeden zachodni miał konstrukcję drewnianą, nim w XVI wieku przekształcono go w okno. Prawdopodobnie na komnaty mieszkalne przeznaczone było całe drugie piętro budynku. Parter i piwnica tradycyjnie służyły celom gospodarczo – magazynowym.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowały się najważniejsze elementy zamku, w tym jego najstarsza część, czyli średniowieczny dom mieszkalny oraz wieża czworoboczna. Jeszcze do niedawna budowla była bardzo zniszczona i zaniedbana. Obecnie znajduje się w rękach prywatnego inwestora, który rozpoczął renowację zabytku. Wewnątrz budynku średniowiecznego wszelakie podziały poza pierwszym piętrem są już nowożytne. Nie zachowało się sklepienie kolebkowe, ponadto większość otworów okiennych i portalowych została przekształcona. Po wykuszach latrynowych i okiennych pozostały jedynie konsole. Wieża posiada zmodernizowane zwieńczenie na dobudowanej najwyższej kondygnacji. Spośród odcinków muru obronnego nie zachowały się kurtyny wschodnia i zachodnia, natomiast południowa wtopiona jest w nowożytny budynek.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku, Wrocław 2003.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.