Historia
Wieś Pargowo (niem. Pargow) po raz pierwszy wzmiankowana była w źródłach pisanych w 1240 roku, kiedy to książę Barnim I przyznał z miejscowej parafii dziesięciny dla biskupa kamieńskiego Konrada. Kościół w Pargowie odnotowany został w 1336 roku. O ile pierwsza z tych wzmianek dotyczyła samej wsi, w której mogła się znajdować co najwyżej świątynia drewniana, to druga wzmianka zapewne już odnosiła się do kościoła murowanego, wzniesionego pod koniec XIII wieku lub na przełomie XIII i XIV wieku. W XVII lub XVIII wieku kościół powiększono po stronie północnej o zakrystię, a w XIX lub na początku XX stulecia jego wystrój zmodernizowano w stylistyce neogotyckiej. Budynek funkcjonował do 1945 roku, kiedy to został opuszczony i popadł w ruinę.
Architektura
Kościół był bardzo prostą budowlą, typową dla średniowiecznej wiejskiej architektury Pomorza Zachodniego. Wzniesiono go z granitowych kamieni polnych, obrobionych w narożach i starannie kształtowanych przy detalach architektonicznych, układanych dość regularnymi warstwami i spajanych wapienną zaprawą. Kościół pierwotnie był budowlą salową, na planie prostokąta o wymiarach wnętrza 17 x 8,7 metra, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium, a także bez wieży czy jakiegokolwiek aneksu (kruchta, zakrystia, kaplica).
Oświetlenie kościoła zapewniały ostrołukowe, obustronnie rozglifione okna, cztery w ścianie południowej, dwa od północy oraz jedno na osi ściany wschodniej. Wejście prowadziło od strony południowej przez ostrołukowy portal ze zwieńczeniem w postaci trójlistnej blendy oraz od strony północnej przez ciosowy, uskokowy, bardzo szeroki portal ostrołukowy. Trzecie wejście wiodło od strony zachodniej. Elewacje zewnętrzne kościoła były surowe, dwoma ostrołucznymi blendami rozdzielonymi blendą kolistą ozdobiono jedynie szczyt wschodni.
Mury kościoła nie były opięte przyporami, nie planowano więc założenia wewnątrz sklepienia. Najpewniej kościół przykryty był płaskim, drewnianym stropem nad którym funkcjonowało poddasze, otwarte na więźbę dachową. Prezbiterialna część wnętrza kościoła mogła być co najwyżej oddzielona lekką przegrodą lektorium lub zaakcentowana niewielką różnicą wysokości.
Stan obecny
Kościół znajduje się dziś w stanie niezadaszonej ruiny, ale z zachowanymi prawie w pełni murami obwodowymi i oboma szczytami. W trakcie swej historii nie przechodził większych przekształceń nowożytnych, dobudowana została jedynie północna zakrystia, a okno wschodnie poszerzono i ostatecznie zamurowano. Ponadto zamurowano portal zachodni umieszczając na nim neogotycki nagrobek. Obecnie będący cennym zabytkiem kościół jest zaniedbany, porośnięty niską roślinnością oraz drzewami. W ścianie południowej dojrzeć można portal z trójlistnym zamknięciem, zachował się również portal północny i sześć pierwotnych okien w ścianach wzdłużnych. Wewnątrz w ścianie wschodniej znajduje się prosta wnęka ścienna.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lemcke H., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Der Kreis Randow, Stettin 1901.
Łuczak M., Gotyckie kościoły gminy Kołbaskowo, Szczecin 2013.
Piasek D., Średniowieczne kościoły granitowe Pomorza Szczecińskiego i Nowej Marchii, Gdynia 2023.