Historia
Prawa miejskie Otmuchowi nadał biskup Przecław z Pogorzeli w 1347 roku, lokując miasto na prawie niemieckim. W czasach jego panowania nastąpiło rozszerzenie obszaru miejskiego, a w 1369 roku przystąpiono do budowy murów obronnych. Można przypuszczać, że wcześniej miasto posiadało obwarowania ziemno – drewniane, jako iż dokument lokacyjny wyznaczał pod miasto teren w obrębie fos („prout fossatorum”). Budowę murowanych obwarowań zakończono około 1396 roku.
W 1428 roku miasto opanowali husyci, w trakcie wyprawy zbrojnej, która pokonała biskupa Konrada pod Nysą. Ponownie husyci zdobyli Otmuchów w 1430 roku, kiedy to poddał je ówczesny zarządca zamku będący sprzymierzeńcem ruchu husyckiego. Miasto i zamek Czesi opuścili po pięciu latach biorąc wysoki okup. Po raz trzeci wtargnęli do miasta w 1443 roku pod dowództwem rycerza Hynko Kruszyny. Do zapłaceniu okupu w zamian za opuszczenie zamku i miasta doszło tym razem po roku. Po tym ciężkim okresie miasto straciło swoją pozycję i rangę na rzecz Nysy. Odbudowę zarówno zamku jak i murów miejskich zarządził biskup Jan IV Roth w latach 80-tych XIV wieku.
Kolejną falę grabieży i zniszczeń przyniosła miastu wojna trzydziestoletnia, w trakcie której Otmuchów jako część księstwa biskupiego był celem armii protestanckich. Przestarzałe już obwarowania nie uchroniły miasta przed przechodzeniem z rąk do rąk, rabunkami, kwaterowaniem wojsk i kontrybucjami. Wpierw zajęły go odziały Wallensteina, a następnie w latach 30-tych XVII wieku wojska szwedzkie i saskie. Druga połowa XVII wieku przyniosła pewną stabilizację, lecz w 1741 roku, w czasie pierwszej wojny śląskiej, miasto było bombardowane i zostało zajęte przez pruskiego marszałka Schwerina. Wyburzanie zrujnowanych obwarowań zaczęto w drugiej połowie XIX wieku.
Architektura
Obwód obronny miasta założony został na nieregularnym planie, będącym wynikiem naturalnego pofałdowania terenu. Miał kształt niesymetrycznego wieloboku, zabezpieczonego od południa i częściowo zachodu strumieniem, wpadającym na południowym – wschodzie do Nysy Kłodzkiej. W narożniku południowo – zachodnim obwarowania łączyły się z murami wzniesionego na wzgórzu zamku biskupiego. Stosunkowo blisko muru miejskiego znajdował się kościół farny, usytuowany w zachodniej części miasta. Przypuszczalnie na większości obwodu Otmuchów obiegała uliczka podmurna, ułatwiająca komunikację obrońców w razie zagrożenia.
Mury obronne w Otmuchowie zbudowane były z kamienia i cegły. Posiadały około 6 metrów wysokości oraz zwieńczenie w postaci blankowanego przedpiersia, zapewne ochraniającego chodnik straży. Pierścień murów prawdopodobnie nie był wzmocniony regularnym systemem basztowym, jedynie kilkoma bastejami wzniesionymi pod koniec średniowiecza od najbardziej zagrożonej północnej strony. Miały one formę półkolistą i były otwarte od strony miasta. Od strony zewnętrznej mury poprzedzał przekop.
Miasto posiadało trzy główne bramy: od południa Młyńską, od północy Grodkowską i od wschodu Nyską, zwaną też Wróblą. Wszystkie miały formę czworobocznych w planie wież z przejazdami w przyziemiu. Wychodziły od nich główne drogi miejskie, łączące się z trzema narożnikami placu rynkowego, zajmującego z grubsza środkową część miasta. Ponadto po północnej stronie kościoła farnego znajdowała się furta zwana Ślepą, a w południowej pierzei zaczynała się droga wiodąca po stoku wzgórza do zamku.
Wieża Wróbla została zbudowana w drugiej połowie XIV wieku na planie kwadratu. W dolnej części wzniesiono ją z kamienia a w górnej z cegły. Ostrołukowy portal otworu bramnego wykonany został z ciosów. Wieża u schyłku średniowiecza uzyskała 10 strzelnic kluczowych i 4 szczelinowe oraz 3 okna od strony południowej. Wejście do wieży znajdowało się nad portalem bramnym od strony miasta, na sporej wysokości. W przyziemiu umieszczono pomieszczenie sklepione kolebką, które mogło służyć jako areszt miejski.
Stan obecny
Mury miejskie przetrwały fragmentarycznie w kilku odcinkach, obniżonych w stosunku do stanu pierwotnego i pozbawionych pierwotnego zwieńczenia. Odcinek muru zachował się w pobliżu bramy Wróblej przy ul. Ogrodowej, dłuższy odcinek przy ul. Cichej oraz pomiędzy skwerem przy ul. Mickiewicza i ogródkami działkowymi. Bardzo dobrze zachował się fragment obwarowań z przyporami na południe od pałacu zajmowanego przez urząd miejski. Najlepiej zachowanym elementem jest brama Nyska, choć jej zwieńczenie przekształcono w drugiej połowie XVI wieku na renesansową attykę. Ponadto przy ul. Cichej widoczna jest basteja i kurtyna muru przekształcona na część budynku mieszkalnego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Dziedzic G., Dziedzic M., Zabytki Otmuchowa. Miasto i Ludzie, Wrocław 2019.
Steinborn B., Otmuchów, Paczków, Warszawa 1982.
Przyłęcki M., Miejskie fortyfikacje średniowieczne na Dolnym Śląsku. Ochrona, konserwacja i ekspozycja 1850 – 1980, Warszawa 1987.