Historia
Drewniany kościół farny prawdopodobnie zbudowany został w XIII wieku, zaraz po założeniu miasta (Ostrzeszów po raz pierwszy wzmiankowano w źródłach pisanych w 1233 roku, a jako miasto w 1283 roku). Gotyckie, murowane prezbiterium i zakrystię wzniesiono po 1337 roku, a niezbyt dużą nawę dostawiono w XV wieku. Świątynia podobno powstała z fundacji króla Kazimierza Wielkiego, który w 1353 roku ofiarował ostrzeszowskiej farze dochody z cła.
Kościół doznał zniszczeń w wyniku pożaru z końca XV wieku i najazdu szwedzkiego z 1620 roku. Odbudowę przeprowadzono w latach 1621 – 1623, w trakcie której założono nowe, pozorne sklepienie nad korpusem i przekształcono okna. W 1670 roku miała w nim miejsce wizytacja, która jako patrona podała św. Jana Chrzciciela. Następnie kościół wyremontowano w latach 1721 – 1723 oraz w XIX wieku, gdy do nawy dobudowano pierwszą kruchtę. W latach 40-tych XX wieku regotyzowano otwory okienne, dobudowano drugą kruchtę, a w latach 1955 – 1958 kaplicę południową.
Architektura
Gotycki kościół powstał jako budowla ceglana, składająca się z krótkiego korpusu nawowego o dwóch nawach, węższego, zamkniętego wielobocznie prezbiterium oraz przystawionej do niego od północy zakrystii. Budowlę pokryły dachy dwuspadowe oraz nad zakrystią daszek pulpitowy. Charakterystyczną cechą kościoła było skrzywienie osi długiej jego nawy w stosunku do prezbiterium, wynikające być może z jej późniejszej dobudowy (choć przeczy temu przewiązanie murów). Zewnętrzne ściany kościoła wzmocnione zostały trójuskokowymi przyporami, pomiędzy którymi przepruto wysokie i wąskie, ostrołukowe okna. Zachodnią fasadę ozdobił trójkątny szczyt wypełniony smukłymi, ostrołukowymi blendami (obecnie zamurowanymi), poniżej którego przepruto dwa okulusy.
Wewnątrz prezbiterium zwieńczono sklepieniem krzyżowo – żebrowym, natomiast korpus przykryto jedynie płaskim, drewnianym stropem, choć istniejące ślady łuków tarczowych i nasad wskazują na istnienie lub planowanie sklepień krzyżowych (mogły one zostać zniszczone w trakcie pożaru z XV wieku). Strop podtrzymywany był jednym, stojącym pośrodku filarem. Nad zakrystią założono sklepienie kolebkowe. Na jej piętrze pierwotnie znajdowała się empora, dostępna za pośrednictwem zewnętrznych schodów.
Zarówno w prezbiterium jak i w korpusie ściany podzielono lizenami. Te znajdujące się w chórze otrzymały delikatniejszą formę i (podobnie jak w farze w Stawiszynie) osadzono je na gzymsie odsadzki, wymurowanym z ukośnie położonych cegieł, którym wyraźnie zaznaczono odrębność dolnej części muru. Żebra oparto na lizenach dość nieporadnie, psując nieco efekt wizualny. W korpusie szersze i masywniejsze lizeny podcięto oraz podwieszono na gładkiej płaszczyźnie, tak że tylko ich podwieszenie umownie rozdzieliło ściany horyzontalnie.
Stan obecny
Kościół, obecnie pod wezwaniem Matki Boskiej Wniebowziętej, uniknął większych przekształceń nowożytnych, nie zachowały się jedynie, prawdopodobnie zniszczone jeszcze w średniowieczu, sklepienia korpusu nawowego. Budowla wiele by zyskała gdyby poddać renowacji fasadę zachodnią, odsłonić zamurowane blendy i dwa okulusy oraz usunąć nowożytną zakrystię. Kolejny nowożytny aneks nieco przysłania elewację południową kościoła. Wewnątrz znajdują się fragmenty średniowiecznych fresków z końca XIV wieku, zachowane w prezbiterium. W nawie znajdują się malowidła z początku XVI stulecia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kowalski Z., Gotyk wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI wieku, Poznań 2010.
Maluśkiewicz P., Gotyckie kościoły w Wielkopolsce, Poznań 2008.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 1, architektura sakralna, Kalisz 2007.