Historia
Kościół w Ostrowitem koło Jabłonowa (Ostrowitt, Schildern) zbudowany został w pierwszej połowie XIV wieku lub w trzeciej ćwierci tamtego stulecia (na co wskazywałyby podobieństwa do wieży kościoła farnego w Radzyniu oraz dojrzała architektura kościoła ostrowiteskiego). W latach 1410 – 1413 został uszkodzony w trakcie działań wojennych polsko – krzyżackiego konfliktu, co odnotowano w księdze szkód z 1414 roku, wyceniając straty na 300 grzywien. Wzmianka ta była zarazem pierwszą pisemną informacją o kościele. W XVIII wieku dobudowano do niego nowożytną zakrystię oraz zbarokizowano wnętrze.
Architektura
Kościół wzniesiono z cegły w układzie gotyckim, z użyciem zendrówki układanej w rombowe dekoracje, na kamiennej podmurówce. Otrzymał on korpus na planie wydłużonego prostokąta o długości 24, 1 metra i szerokości 9,6 metra (wewnątrz 21,6 x 7,5 metra), bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium, a za to z wieżą w partii zachodniej, wtopioną częściowo w korpus. Wieża w planie kwadratowa o bokach długości 4,7 metra, trójpiętrowa, wyżej przybrała kształt ośmioboku. Po stronie północnej korpusu znajdować się mogła średniowieczna zakrystia.
Budowę kościoła oparto na jednolitej i konsekwentnie przemyślanej koncepcji, która została wykonana z najlepszym kunsztem. Kościół wyróżniały gładkie, pozbawione przypór elewacje, przedzielone gęstą sekwencją okien i przypór. Ozdobą budowli został szczyt wschodni, schodkowy, zwieńczony sześcioma sterczynami i urozmaicony łącznie z elewacją poniżej czterema poziomami ostrołucznych blend. Pomiędzy czterema z nich przepruto ostrołuczne, bogato profilowane okno. Kolejne wąskie, ostrołuczne okna przepruto od północy i południa korpusu, gdzie umieszczono je naprzemiennie z podwójnymi i potrójnymi blendami o podobnym wykroju. Wysokie, ostrołucznie zamknięte blendy ozdobiły też górne elewacje wieży, rozdzielone na trzy części tynkowanymi fryzami opaskowymi. Część środkową wieży celowo pozostawiono bez dekoracji, w kontraście do dwóch dużych blend zachodnich korpusu. Ciekawie rozwiązano zakończenia wieży, jako połączenie czterech szczytów i ośmiobocznej nadbudowy.
Wejście do wnętrza korpusu prowadziło przez przyziemie wieży, ostrołucznym i profilowanym portalem. Pierwotnie kolejne dwa wejścia funkcjonowały jeszcze w długich ścianach korpusu od północy i południa, obydwa także ostrołuczne i profilowane. Wnętrze nie zostało podsklepione, a co więcej budowa sklepień zapewne nigdy nie była nawet planowana, gdyż budowli nie oskarpowano.
Stan obecny
Średniowieczna bryła i układ kościoła nie zostały w większym stopniu zniekształcone późniejszymi przekształceniami, za wyjątkiem dostawionej od północy niewielkiej zakrystii (na miejscu średniowiecznej). Od strony zewnętrznej zabytek zachował gotycki charakter o wysokiej jakości architektonicznej w zakresie planowania i wykonania, natomiast wnętrze uległo barokizacji. Przebudowano także górny stopień szczytu wschodniego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreis Löbau, red. J.Heise, Danzig 1895.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.