Historia
Kościół parafialny w Ostrowie zbudowany został pod koniec XIII lub na początku XIV wieku, jako niewielka ale wyjątkowo elegancka świątynia o wysokim poziomie detalu architektonicznego, prawdopodobnie inspirowana nieodległą kaplicą w Chwarszczanach (np. profile żeber, kaplicowy charakter bryły). Być może fundatorami fary także byli templariusze, którzy dobra sulęcińskie odzyskali od margrabiów brandenburskich w 1286 roku. Wyjaśniałoby to jakość artystyczną kościoła świadczącą o dużych aspiracjach, przekraczających poziom typowego wiejskiego kościoła regionu.
We wczesnym okresie nowożytnym kościół choć przejęty został przez gminę protestancką, początkowo nie przechodził większych zmian. W drugiej połowie XVII wieku dostawiono do niego drewnianą wieżę, remontowaną w połowie XVIII stulecia. W 1838 roku prowadzono prace naprawcze korpusu kościoła, przypuszczalnie skupione wokół jego dachu. Kolejny remont miał miejsce w 1879 roku, natomiast w 1911 roku wybudowano murowaną wieżę na miejscu starszej drewnianej z 1686 roku.
Architektura
Kościół zbudowano z cegły w wątku wendyjskim na cokole z nieregularnych kwadr granitowych. Usytuowany został na skraju wsi, na wzgórzu o stokach opadających szczególnie stromo po stronie zachodniej. Powstał jako niewielka budowla salowa, zamknięta od wschodu wielobocznie (pięć boków ośmioboku). Podzielono go na trzy przęsła prsotokątne oraz wschodnie wieloboczne, przy czym przęsło prostokątne sąsiadujące z wielobokiem utworzono wyraźnie węższe od pozostałych.
Elewacje zewnętrzne budowli opięto pozbawionymi uskoków przyporami, w narożach usytuowanymi pod skosem. Uskoki w przyporach były zbędne z racji niezbyt wysmukłej bryły kościoła. Zwieńczono je tylko pulpitowymi daszkami. Podział poziomy elewacji utworzył wysunięty, profilowany cokół.
Pomiędzy przyporami przepruto ostrołukowe okna, wszędzie o jednakowej szerokości, bez względu na szerokość przęseł. Przez to w zachodniej części korpusu pozostały znaczne wolne przestrzenie ścian. Ościeża okien na zewnątrz i wewnątrz oprofilowano ćwierćwałkami, nadając ścianom plastycznego charakteru ukazującego miąższość muru. Ponadto w oknach zastosowano też profile gruszkowe i wklęskowe. Wejście do kościoła wiodło od zachodu, poprzez ostrołukowy, profilowany portal. Pierwotnie znajdował się nad nim okulus oraz trójkątny szczyt, rozczłonkowany siedmioma piramidalnie rozstawionymi blendami o ostrołucznych zamknięciach.
Wewnątrz kościoła założono nisko osadzone sklepienie krzyżowo – żebrowe (sześciodzielne nad wschodnim wielobokiem). Jego żebra opuszczono na pojedyncze wałki służek za pośrednictwem kapiteli utworzonych z przenikających się form kielichowych i wielobocznych, zwieńczonych impostami. Służki zaopatrzono w attyckie bazy na prostokątnych cokołach. Żebra diagonalne uzyskały profil gruszkowy, jarzmowe zaś dwuwklęskowy. Za sprawą niskiego osadzenia sklepienia (nasada na wysokości nieco ponad 2 metrów), okna znalazły się w całości w strefie sklepiennej, co przy wrażeniu znacznej rozpiętości nadało wnętrzu charakteru krypty.
Stan obecny
Bryła i układ kościoła średniowiecznego zostały częściowo zniekształcone za sprawą dobudowanej z cegły maszynowej wieży, co wiązało się z rozebraniem pierwotnej ściany zachodniej. Na szczęście umieszczony tam średniowieczny portal przeniesiono do ściany zachodniej wieży. Wtórnie utworzony jest natomiast portal wschodni, ku któremu przedłużono okno osiowe. Nie przetrwał średniowieczny gzyms podokapowy, a niektóre z okien bocznych zostały przekształcone. Pomimo nowożytnych zmian kościół zachował starannie wykonane i obfite detale dekoracyjne i architektoniczne (ościerza okienne, portal zachodni, sklepienia z systemem ich podtrzymywania), stanowiąc do dziś przykład budowli z pośredniego etapu między kaplicami zamkowymi a gotyckimi kościołami wiejskimi z rejonu Wielkopolski, fundowanymi pod patronatem feudałów.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg, Die Kunstdenkmäler des Kreises Oststernberg, Bd. 6, Teil 4, Stuttgart 1960.
Jarzewicz J., Gotycka architektura Nowej Marchii, Poznań 2000.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.