Historia
Kościół w rybackiej osadzie Osieki (niem. Wusseken) zbudowany został prawdopodobnie w XIV wieku, lecz już w XV stuleciu został gruntownie przebudowany, zapewne z powodu rozwoju kultu pielgrzymkowego do znajdującej się w nim tzw. krwawiącej hostii, która miała okazać się wiernym w 1390 roku. Według legendy podczas mszy żona miejscowego rycerza z rodziny von Bulgrin poczuła się urażona, że do przyjęcia komunii ustawiła się przed nią żona świniopasa. Odpychając ubogą kobietę, miała uderzyć w rękę kapłana i wytrącić mu podawaną właśnie hostię. Kapłan po podniesieniu jej z posadzki stwierdził, że hostia krwawi. Skruszona szlachcianka wyjechała na pielgrzymkę do Rzymu, a hostia z Osieków zasłynęła wkrótce cudami, co wpłynęło na napływ pielgrzymów. Wymusiło to potrzebę większej budowli, wzniesionej w drugiej ćwierci XV wieku (prezbiterium), powieszonej następnie w połowie tamtego stulecia (korpus nawowy) i pod koniec stulecia (wieża). W późniejszych stuleciach kościół był co najmniej dwukrotnie restaurowany: w 1836 roku oraz w drugiej połowie XIX wieku. Od 1534 roku kościół użytkowany był przez gminę ewangelicką. W ręce katolików powrócił pod nowym wezwaniem św. Antoniego po drugiej wojnie światowej.
Architektura
Kościół z XV wieku był budowlą orientowaną względem stron świata, halową, czteroprzęsłową, o trzech nawach na planie prostokąta długości 19,3 metrów. Po stronie wschodniej wyodrębniono krótkie, pięcioboczne prezbiterium o wymiarach 7,4 x 6,9 metra, natomiast po przeciwnej, zachodniej stronie na osi fasady wzniesiono czworoboczną w planie wieżę wielkości 7,5 x 5 metrów. Jej cechą charakterystyczną stały się wtopione w ceglane elewacje kamienie młyńskie oraz elewacje ścian bocznych rozczłonkowane szeregiem niskich blend w górnych partiach.
Wejście usytuowano na poziomie przyziemia, w zachodniej ścianie wieży, gdzie przepruto główny portal – ostrołukowy, profilowany, czterouskokowy. Wnętrze korpusu nawowego rozdzielono sześcioma filarami, podtrzymującymi drewniane, belkowe stropy, choć przygotowany został komplet tarczowych oporów dla sklepień, nigdy jednak nie zrealizowanych. Filary otrzymały przekrój zbliżony do kwadratu, a ich naroża oprofilowano pojedynczym, prostym uskokiem.
Nawa główna uzyskała znacznie większą szerokość od naw bocznych. Dzięki temu, oraz za sprawą podłużnych, ciężkich arkad, wzrok wchodzącego pielgrzyma kierowany był na prezbiterium, gdzie znajdował się relikwiarz. Planowane sklepienia korpusu nie zakłóciłyby tego efektu, gdyż między filarami nadal widoczne byłyby szerokie, pozbawione profilowania gurty arkad międzynawowych. Prezbiterium zostało wyróżnione późnogotyckim sklepieniem gwiaździstym, o dekoracyjnym układzie złożonym z dwóch przenikających się gwiazd: cztero i sześcioramiennej.
Stan obecny
Kościół w Osieku to dobrze zachowana gotycka budowla sakralna, wzorowana na cysterskiej świątyni z Bukowa Morskiego, a przez to posiadająca oryginalny jak na wiejskie świątynie parafialne układ. Wyróżnia się ponadto eleganckim sklepieniem nad prezbiterium, zachowanym portalem zachodnim oraz elewacjami wieży, zdobionymi oprócz blend trzema kamieniami młyńskimi.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs-Bezirks Köslin, Die Kreise Köslin und Kolberg-Körlin, red. L.Böttger, Stettin 1889.
Kubicki D., Gotyckie świątynie powiatów koszalińskiego i kołobrzeskiego, Pelplin 2001.
Ober M., Gotyckie kościoły wiejskie okolic Darłowa, „Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej”, tom VI, Gmina Darłowo, Sławno 2007.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.