Historia
Parafię w Osieku Jasielskim utworzono w 1370 roku, natomiast obecny kościół został wzniesiony na przełomie XV i XVI wieku (miejscowa tradycja przesuwa jego powstanie na rok 1419). Około 1640 świątynię poddano gruntownej przebudowie i rozbudowie: dostawiona została wieża z kruchtą, przebudowano dach oraz zmieniono wyposażenie wnętrza. Kolejny remont przeprowadzono w drugiej połowie XVIII wieku. Podczas remontu w 1840 ściany wewnątrz kościoła ozdobiono polichromią. W 1976 wykonano prace zabezpieczające, a w latach 2006-2009 remont generalny elementów konstrukcyjnych i pokrycia gontowego.
Architektura
Kościół wzniesiono jako budowlę orientowaną względem stron świata, utworzoną w konstrukcji zrębowej. Korpus kościoła uzyskał formę trójnawową w układzie pseudobazylikowym, tak więc do nawy głównej przystawiono dwie niższe nawy boczne, co było wyjątkowo rzadkim rozwiązaniem w architekturze drewnianej. Po stronie wschodniej korpusu usytuowano trójbocznie zamknięte prezbiterium, a do niego dostawiona została od północy zakrystia, tworząca wspólny blok z nawą boczną. Stronę zachodnią zamknęła niska, przysadzista wieża na rzucie kwadratu o konstrukcji słupowo-ramowej, z bocznymi aneksami na planie trójkątów, stanowiącymi zwężające się przedłużenie ścian bocznych korpusu.
Nawę i prezbiterium przykryto dachem jednokalenicowym z sześcioboczną wieżyczką na sygnaturkę, przy czym okap dachu został znacznie wysunięty przed zrąb ścian. Ściany kościoła podbite zostały od strony zewnętrznej gontem, za wyjątkiem izbicy wieży oszalowanej w pionie deskami. Wnętrze nakryto stropami płaskimi, a w nawach bocznych pozornymi, drewnianymi kolebkami. Nawy boczne otwarte zostały do nawy głównej na całej szerokości i wysokości, zaś nawę główną z prezbiterium połączono arkadą z łukiem nadwieszonym.
Cechą charakterystyczną budowli była bardzo mała ilość otworów okiennych. W korpusie nawowym i prezbiterium nie utworzono żadnego od strony północnej, zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną, unikającą umieszczania tam okien ze względów symbolicznych (utożsamianie północy z siłami zła) lub praktycznych (mała ilość światła wpadająca od północy). O wiele rzadszym rozwiązaniem było pozbawienie okien części prezbiterialnej od strony wschodniej.
Stan obecny
Kościół pomimo wielokrotnych przekształceń zachował od strony zewnętrznej surową, późnogotycką bryłę. Wnętrze ozdobione jest neobarokową polichromią, a jego wyposażenie w większości barokowe. Najstarszymi zachowanymi elementami są: późnogotycki krucyfiks z XVI wieku oraz kamienna chrzcielnica z XVI stulecia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Brykowski R., Kornecki M., Drewniane kościoły w Małopolsce południowej, Wrocław 1984.
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013.