Historia
Wieś Orzechowo (Orsichau) po raz pierwszy pojawiła się w źródłach pisanych w 1222 roku. W 1289 roku biskup chełmiński Werner przekazał ją wraz z prawem patronatu nad kościołem biskupowi płockiemu. Cztery lata później potwierdzono tą transakcję, odnotowując jednocześnie, iż kościół uposażony był aż ośmioma wolnymi włókami ziemi. Budowla ta musiała być wówczas jeszcze konstrukcji drewnianej lub szkieletowej, gdyż murowany, gotycki kościół św Marii Magdaleny zbudowany został w pierwszej połowie XIV wieku. W latach 1616 – 1773 wieś była własnością rady miejskiej Torunia, która odbudowała świątynię w 1685 roku po częściowym zniszczeniu z 1656 roku, dokonanym przez Szwedów. W czasie remontu zbudowana została kruchta przed wejściem do nawy.
Architektura
Kościół w Orzechowie zbudowany został z kamienia eratycznego oraz cegły, z której wzniesiono szczyty i detale architektoniczne. W średniowieczu kościół składał się z pojedynczej nawy na planie krótkiego prostokąta o wymiarach 15,5 x 11,8 metrów, oraz niższego prezbiterium długości 7,7 metra i szerokości 9 metrów, z trójbocznym zamknięciem po stronie wschodniej. Od północy sąsiadowała z nim zakrystia.
Zarówno nawa jak i prezbiterium opięte zostały przyporami, w zachodnich narożnikach nawy usytuowanymi pod skosem, ale już we wschodnich narożach nawy umieszczonymi nieco archaicznie, prostopadle do osi kościoła. Środkowe przypory podzieliły nawę na dwa przęsła, każde od południa z jednym oknem. Po jednym, podobnym oknie przebito też od północy nawy i pomiędzy przyporami południowej i wschodniej części prezbiterium. W zachodniej ścianie nawy umieszczono ostrołukowy, profilowany portal wejściowy, a kolejny w północnej ścianie wschodniego przęsła nawy.
Dwuspadowy dach nawy nałożono na dwa trójkątne szczyty przy krótszych bokach, główne ozdoby budowli. Udekorowano je tynkowanymi blendami o półkolistych, niekiedy zdwojonych zwieńczeniach, oraz oddzielono od ścian obramionymi gzymsami. Pod dachami i więźbą dachową nawy oraz prezbiterium, pomimo zastosowania przypór, nie założono sklepień.
Stan obecny
Zmiany wprowadzone w XVII wieku doprowadziły do podwyższenia korony muru i odnowienia szczytu wschodniego. Od strony północnej znajduje się nowożytna kruchta, której budowa spowodowała konieczność rozebrania jednej z przypór. Okna zostały odnowione, ale zachowały ostrołuczne zwieńczenia. Przetrwały obydwa gotyckie portale wejściowe do nawy. We wnętrzu zachowała się granitowa kropielnica z czasów budowy świątyni.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreis Thorn, red. J.Heise, Danzig 1889.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom XI, zeszyt 19, powiat wąbrzeski, red. T.Chrzanowski, M.Kornecki, Warszawa 1967.
Mroczko T., Architektura gotycka na ziemi chełmińskiej, Warszawa 1980.