Historia
Kościół został zbudowany wraz z leżącym obok zespołem szpitalnym w 1421 roku z fundacji księcia biskupa Jana Kropidły, choć już w 1400 roku książę Władysław II Opolczyk potwierdził fundację kupca Kuncze Cromera dotyczącą szpitala pod wezwaniem św. Aleksego (podobno pomieścić mógł on ośmiu chorych). Murowany i większy szpital Jana Kropidły (mogący pomieścić siedemnaście osób) spłonął w 1615 roku. Został odbudowany, lecz ponownie uszkodzenia odniósł w 1682 lub 1684 roku. W 1691 roku gotycką świątynię przekształcono, nadając jej wystrój barokowy (między innymi przekształcono okna). W 1739 roku szpital doszczętnie spłonął. Odbudowano go w zmienionej, skromniejszej formie w latach 1857-1861 celem przeznaczenia na szkołę dla dziewcząt, a w latach 1865-1866 ze względu na zły stan całkowicie przebudowano. Kolejne, prowadzone na mniejszą skalę prace miały miejsce po I wojnie światowej.
Architektura
Szpital wraz z kaplicą założony został przy bramie Odrzańskiej, w północno – zachodniej części miasta, w pobliżu rzeki i miejskich murów obronnych w których były obrębie. Zabudowania szpitalne usytuowane były po zachodniej stronie kaplicy, natomiast na południe od świątyni mógł się znajdować niewielki dziedziniec. Budynki miały wymiary około 54 x 7 metrów i około 5 izb i czterech komór (tyle istniało przed pożarem z 1739 roku, nie wiadomo czy podobny układ funkcjonował w średniowieczu).
Kaplica św. Aleksego założona została na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym prezbiterium po stronie wschodniej. Usytuowano ją w północnej części kompleksu, tuż przy drodze wiodącej do bramy miejskiej. Wzmocniona przyporami bryła nakryta została dwuspadowym dachem, załamanym nad prezbiterium. Wejście umieszczono w fasadzie zachodniej, pod trójkątnym szczytem, natomiast wnętrze pierwotnie oświetlały wysokie okna, przebite pomiędzy równomiernie rozstawionymi przyporami. Przypuszczalnie pierwotnie były one ostrołuczne i obustronnie rozglifione.
Nawę i prezbiterium zwieńczono sklepieniem podzielonym nad dwa przęsła prostokątne i wieloboczne przęsło wschodniej. W tym ostatnim zastosowano sklepienie sześciodzielne, w przęsłach prostokątnych natomiast klasyczne sklepienie krzyżowo – żebrowe, oparte na skromnie profilowanych konsolach. Położoną niżej kryptę przykryto sklepieniem kolebkowym.
Stan obecny
Kaplica zachowała do czasów współczesnych oszkarpowane mury obwodowe oraz żebrowe sklepienie wewnątrz. Gotycki charakter budowli częściowo niweczą przekształcona okna z półkolistymi zamknięciami oraz zmodernizowany szczyt zachodni. Zmieniony został także wystrój i wyposażenie wnętrza. Średniowieczne zabudowania sąsiedniego szpitala nie zachowały się.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Eberle H., Hartmann R., Schiedlausky G., Die Bau und Kunstdenkmäler Schlesiens. Stadt Oppeln, Breslau 1939.
Popłonyk U., Opole, Warszawa 1970.