Historia
Kościół w Ołtaszynie (Oltaschin) po raz pierwszy wzmiankowano w 1254 roku. Prawdopodobnie został on spalony podczas najazdu husytów w 1428 roku, a po odbudowie konsekrowany został w 1450 roku przez sufragana wrocławskiego Bernarda pod wezwaniem Wszechmocnego Boga, Wniebowzięcia Panny Marii i św. Tomasza z Canterbury. Pod koniec XV wieku dobudowana została zakrystia.
W 1632 roku, podczas wojny trzydziestoletniej, kościół został opuszczony, a ówczesny proboszcz Mateusz Bleich schronił się we Wrocławiu, zabierając ze sobą cenne wyposażenie świątyni. Prawdopodobnie uchroniło to precjoza przed zniszczeniem w pożarze, który wybuchł w 1646 roku. Pod koniec XVII wieku rozpoczęły się prace renowacyjne przy kościele i w sąsiedztwie świątyni. W 1753 roku dokonano naprawy wieży kościelnej, w 1768 roku odbudowano jej górną część, a w 1775 przywrócono zniszczony mur wokół cmentarza kościelnego.
W latach 1855-1856 kościół został częściowo odrestaurowany i przebudowany w stylu neogotyckim. Prace te dotyczyły wymiany spróchniałego stropu i budowy sklepień oraz podwyższenia wieży i zwieńczenia jej hełmem z czterema sterczynami. W latach 1867-1871 wystrój kościoła został zmieniony z barokowego na neogotycki, natomiast pod koniec II wojny światowej zabytek został ciężko uszkodzony na skutek walk frontowych.
Architektura
Gotycki kościół powstał jako budowla halowa, składająca się z krótkiego, trójprzęsłowego i trójnawowego korpusu (14,5 x 13,9 metra) z wydłużonym prezbiterium (6,8 x 11,1 metra) zakończonym na wschodzie wielobokiem oraz z wieży po stronie zachodniej, pierwotnie sięgającej do wysokości korony murów obwodowych (około 11,4 metra). Pod koniec XV wieku po stronie północnej dostawiono zakrystię, przez co uległy zamurowaniu okna tamtej części prezbiterium.
Wewnątrz korpusu umieszczono dwie pary filarów podtrzymujących międzynawowe arkady. Nawy boczne otrzymały wyjątkowo wąski kształt w stosunku do nawy głównej, natomiast nawa główna była nieco szersza od prezbiterium. Chór przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym w dwóch prostokątnych przęsłach oraz krzyżowo – żebrowym z dwoma dodatkowymi żebrami we wschodnim zamknięciu. Żebra wnikały bezpośrednio w ściany i filary, bez pośrednictwa konsol. Wnętrze zakrystii przykryto półkolistą kolebką.
Stan obecny
W zachowanym do dziś kościele wyraźnie widoczne są XIX-wieczne cegły, odróżniające się od murów średniowiecznych. Nowożytne dodatki to górne części murów obwodowych z fryzem, ościeża okien, szczyty nad korpusem nawowym oraz trzy górne kondygnacje wieży i jej przypory. Prawdopodobnie renowacji poddano filary międzynawowe, XIX-wieczne są również sklepienia w korpusie (choć powtarzają one przykrycie prezbiterium). Z portali wejściowych tylko zamurowany portal północny zachował oryginalne obramienie, pozostałe przekształcono w XIX stuleciu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Encyklopedia Wrocławia, red. J.Harasimowicz, Wrocław 2006.
Kozaczewska-Golasz H., Halowe kościoły z wieku XV i pierwszej połowy XVI na Śląsku, Wrocław 2018.