Historia
Zamek, a pierwotnie dwór biskupi powstał wcześniej niż miasto, bo około połowy XIII wieku. Była to wówczas budowla drewniana nie mająca charakteru obronnego. Informacje o niej pojawiają się w okresie pontyfikatu Tomasza I w dokumencie z 1259 roku. W 1260 roku poświadczony został rezydencjonalny charakter dworu, gdyż Henryk III wystawił w nim (domus episcopali) dokument. Do przebudowy i rozbudowy w murowany zamek dojść mogło w XIV wieku w okresie panowania biskupa Przecława z Pogorzeli, któremu przypisuje się budowę miejskich murów obronnych, połączonych z założeniem zamkowym. Jednak zarówno Przecław jak i jego następcy częściej rezydowali za zamku w Otmuchowie niż w Nysie. Podczas wakansu po śmierci Przecława w 1376 roku po raz pierwszy wspomniany został w źródłach pisanych urząd burgrabiego nyskiego, który sprawował wówczas niejaki Mikołaj.
Ulubionym miejscem rezydowania stał się nyski zamek dla biskupa Jodoka z Rożemberka. Około 1458 roku został on przez Jodoka rozbudowany, co między innymi doprowadziło do ostrego konfliktu z mieszczanami, z powodu budowy nowej bramny do zamku w murze miejskim. Nie jest jasne czy budowa ta była przyczyną sporu, czy też jego konsekwencją, ostatecznie jednak spór zażegnano, a bramę zamurowano. Częściej w Nysie niż w Otmuchowie zatrzymywali się również następcy Jodoka, Rufolf z Rudesheim, Jan Roth i Jan Thurzo, który w 1510 roku wzniósł nową bramę, by nie trzeba było wjeżdżać od strony miasta. Ponownie spowodowało to protest mieszczan, zaogniony dodatkowo przez budowę nowej fosy wokół zamku. Finał tego konfliktu jest niestety nieznany. Po pożarze który zniszczył w 1524 roku miasto i zamek, odbudowali go biskupi Jakub von Salza i Marcin Gerstmann, który ufundował wieżę zegarową, pokrył dachy miedzią i rozbudował zaplecze gospodarcze.
W XVII/XVIII wieku gdy większą wagę zaczęto przykładać do walorów mieszkalnych niż obronnych stary zamek przestał wystarczać. Biskupi wybudowali sobie nowy pałac, a stary zamek stał się zapleczem gospodarczym i stracił na znaczeniu. Około 1824 roku rozebrano część murów, pozostałe partie włączając w klasycystyczne budynki mieszkalno – gospodarcze.
Architektura
Dwór biskupi usytuowany był w południowo – wschodniej części miasta, między Starym Miastem a średniowiecznym miastem lokacyjnym. Jego zabudowania leżały w obrębie miejskich murów obronnych, oddzielał go jednak od terenu miasta własny mur obronny i dwie sztucznie poprowadzone odnogi Białki i Wielkiej Białki, pełniące rolę fos. Nad kanałem oddzielającym kompleks dworu od miasta zbudowano wodny młyn biskupi.
W swej późnośredniowiecznej postaci główny rdzeń biskupiej rezydencji posiadał własną fosę oraz umocnienia na planie nieregularnego prostokąta z czterema domami wzdłuż murów, wewnętrznym dziedzińcem i trzema wieżami, z których północna i zachodnia położone były w narożnikach, a południowa obok narożnika. Wszystkie ulokowano tak, aby bronić mogły zamku od strony miasta, skąd do początku XVI wieku wiodła jedyna droga do dworu. Obok rdzenia zamku znajdował się zewnętrzny dziedziniec z budynkami gospodarczymi ulokowanymi wzdłuż murów.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do naszych czasów. Jedynymi jego pozostałościami są relikty młyna zamkowego wtopione w XIX-wieczne budynki oraz dwie czworoboczne wieże: południowa połączona z fragmentem muru obwodowego i nieco większa zachodnia, rozbudowana w XVI wieku i przekształcona w XIX stuleciu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Legut-Pintal M., Zamki księstwa nyskiego na tle przemian krajobrazu kulturowego w średniowieczu, Wrocław 2017.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.