Historia
Kościół w Niwiskach (niem. Niebusch) pod wezwaniem św. Katarzyny, zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku. Wzniesiony został prawdopodobnie w jednym etapie, a więc jako jeden z nielicznych w okolicy, posiadał już w okresie wczesnogotyckim murowaną wieżę. Od drugiej połowy XVI wieku do połowy XVII stulecia kościół użytkowany był przez protestantów. W okresie tym wstawiono do nawy empory oraz poszerzono okna w nawie. Po odzyskaniu przez katolików, z powodu ich niewielkiej ilości we wsi, zaczął pełnić funkcje świątyni filialnej, podlegając parafii w Drągowinie. Po drugiej wojnie światowej, wraz z napływem przesiedlonej ludności, kościół uzyskał nowe wezwanie Matki Boskiej Różańcowej.
Architektura
Kościół usytuowany został na skraju osady, przy rozwidleniu dróg i zarazem w pobliżu niewielkiej rzeki. Teren pod jego budowę podsypano, tak że został wyniesiony o około 2 metry ponad okolicę. Budynek wzniesiono z kamieni polnych i rudy bagiennej, nadając krótkiej nawie plan czworoboku o wymiarach wnętrza 9,6 x 8,5 metra. Po stronie wschodniej umieszczono węższe i niższe prezbiterium, także wzniesione na planie czworoboku, o wielkości 6,5 x 6,3 metra, do którego od północy dostawiono czworoboczną, smukłą więżę z zakrystią w przyziemiu.
Wnętrze kościoła oświetlały ostrołuczne czy też lancetowate, bardzo wąskie, obustronnie rozglifione okna, spośród których wyróżniało się wysokie okno w ścianie wschodniej prezbiterium. Ostrołuczną formę otrzymały także portale prowadzące od południa do nawy i prezbiterium. Nadano im prostą formę, umieszczając w znacznie wyższych wnękach. Zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną ściana północna nawy pozbawiona została jakichkolwiek otworów, żadnego okna nie przepruto także w ścianie zachodniej kościoła. Wieża większe otwory uzyskała jedynie na najwyższej kondygnacji przeznaczonej na dzwony. Niżej znalazły się doświetlające szczeliny.
Wewnątrz nawę przykryto płaskim, drewnianym stropem, podpartym przez trzy dębowe, profilowane słupy. Prezbiterium, oddzielone od nawy ostrołuczną arkadą tęczy, zwieńczone zostało drewnianą kolebką, a zakrystia w przyziemiu wieży została podsklepiona kolebką murowaną. Arkada tęczy została nieco zwężona w dolnej części poprzez wysunięcie do środka półfilarków, być może będących pozostałością jakiejś przegrody pełniącej rolę lektorium (drewniana lub murowana ścianka oddzielająca część przeznaczoną dla świeckich wiernych od wschodniej, kapłańskiej części kościoła).
Stan obecny
Kościół niemal w całości zachował się w stanie pierwotnym, co ważne wraz z oryginalną więźbą dachową nad nawą i częściowo nad prezbiterium, z trzema unikalnymi, profilowanymi słupami dźwigającymi strop nawy. Na szczytach prezbiterium widoczne są ślady w tynku, pozostałości po średniowiecznej, drewnianej kolebie. Najbardziej rzucającą się w oczy nowożytną zmianą są dziś poszerzone okna w korpusie nawowym. Oryginalne formy zachowały okna prezbiterium, choć ujęte są dziś tynkowanymi obramieniami. Podobna sytuacja odnosi się do okien wieży oraz południowych portali wejściowych. Wewnątrz prezbiterium przetrwały relikty późnogotyckich polichromii.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Zielona Góra 2010.
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku, t. 2, Wrocław 1994.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.