Historia
Pierwsze wzmianki o kościele w Niemodlinie pojawiły się w 1228 roku, a informacje o parafii w 1290 roku (odnotowano wówczas plebana imieniem Eckerhard). Prawdopodobnie kościół ten został przebudowany pod koniec XIII wieku, kiedy to Niemodlin uzyskał prawa miejskie, a budowla zaczęła pełnić funkcję świątyni parafialnej. W okresie tym wzniesione mogło zostać murowane prezbiterium.
W 1389 roku staraniem księcia Bolka Opolskiego oraz Jana Opolskiego, kanonika z Głogówka i ówczesnego proboszcza niemodlińskiego, kościół został podniesiony do rangi kolegiaty, a więc fary przy której działało kolegium kanoników. Utworzona fundacja powołała ośmiu wikarych, a na jej uposażenie przeznaczono dochody ze wsi: Piotrowa, Szczepanowice i Polska Nowa Wieś. Być może z powodu podniesienia rangi kościoła zamierzano go już wówczas przebudować, ale planom tym mogły stanąć na drodze wojny husyckie i późniejszy konflikt czesko – węgierski. Późnogotycką rozbudowę kościoła o nawę i wieżę przeprowadzono prawdopodobnie w drugiej połowie XV wieku.
Podczas wojny trzydziestoletniej w 1640 roku kościół niemal doszczętnie spłonął. Po pożarze przebudowano zakrystię i wzniesiono kaplice po bokach prezbiterium. Przebudowano również nawę i sklepienie z gotyckiego na barokowe. Odbudowany w 1651 roku, kościół został ponownie zniszczony od uderzenia pioruna w 1655 roku. Szczególnie mocno ucierpiała wówczas wieża, po raz drugi zniszczona w 1781 roku, i tym razem od uderzenia pioruna. Raz jeszcze odbudowana, została podwyższona i otoczona galeryjkami ze stożkowym krytym gontem dachem. W 1864 roku wieża znów uległa zniszczeniu. W roku 1865 został odnowiony szczyt zachodni i nadbudowano wieżę o 9 metrów. Ostatnią restauracje wewnętrzną przeprowadzono w 1956 roku oraz w latach 80-tych ubiegłego wieku.
Architektura
Kościół usytuowano w obrębie miasta lokacyjnego, po zachodniej stronie rynku, przy drodze prowadzącej z Opola do Nysy, w pobliżu bramy Opolskiej. Wymurowany został z cegły z użyciem zendrówki i kamienia w przyziemiu. Utworzyła go czteroprzęsłowa nawa na planie prostokąta oraz węższe i niższe prezbiterium zakończone ścianą prostą na wschodzie. Od strony północnej przy prezbiterium znalazła się zakrystia, zaś w północno – zachodniej części nawy umieszczono czworoboczną wieżę. Kościół opięto uskokowymi przyporami, pomiędzy którymi osadzone były ostrołucznie zamknięte okna. Wewnątrz nawę pierwotnie zapewne przykrywał drewniany strop, a podsklepione było prezbiterium. W tym ostatnim w ścianie umieszczono gotyckie sedilia zamknięte trzema trójlistnymi łukami nadwieszonymi na kamiennych wspornikach, a także wnęki ścienne zamknięte trójliściem i oślim grzbietem.
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego średniowieczne mury obwodowe nawy, prezbiterium, wieży i zakrystii. Znacznie przekształcone zostały elewacje zewnętrzne, zwłaszcza w korpusie nawowym, gdzie nadbudowano przypory do formy przyściennych arkad. Dodatkowo średniowieczne mury przysłonięte zostały nowożytnymi kaplicami przy prezbiterium i kruchtami przy nawie. Zmieniony został kształt większości okien. Oprócz wieży gotyckie okno z maswerkiem przetrwało jedynie we wschodniej ścianie prezbiterium. Gotycki charakter posiada także fasada zachodnia ale jest ona częściowo wynikiem regotyzacji z XIX stulecia. Wieża jest aż o 9 metrów wyższa niż w okresie późnego średniowiecza. Wewnątrz prezbiterium zachowały się gotyckie sedilia oraz wnęki ścienne z XIV wieku, a także fragmenty polichromii z XV i XVI wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Domska J., Niemodlin. Monografia miasta i gminy, Niemodlin 2012.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VII, województwo opolskie, zeszyt 8, powiat niemodliński, red. T.Chrzanowski, M.Kornecki, Warszawa 1962.