Historia
Murowany kościół w Starym Mieście pod Namysłowem wzniesiony został w ostatniej ćwierci XIII wieku. Pierwsza pośrednia wzmianka pisemna o nim odnotowana została w 1286 roku, kiedy to wspomniany został proboszcz Dytryk (Theodoricus) z „Antiquo Namslow”, choć już w 1233 roku zapisano informację o Idzim (Egidiusie), kapelanie „de Namizlov”.
W 1348 roku w Namysłowie („in opido Namisloviensi”) zawarto traktat kończący wojnę polsko-czeską, tzw. pokój namysłowski, co zapewne przypieczętowano uroczystą mszą w miejscowym kościele, ale odbyć się to musiało nie w starej osadzie, a w założonym około połowy XIII wieku na przeciwnym brzegu rzeki Widawy mieście lokacyjnym, wówczas już otaczanym miejskimi murami obronnymi i posiadającym okazalszą świątynię farną.
W okresie reformacji, w latach 1525-1624, kościół należał do protestantów. Z ich inicjatywy zmieniono wystrój wnętrza i wyposażenie świątyni, między innymi wstawiono do środka drewniane empory. W połowie XVII wieku budynek powrócił w ręce katolików pod wezwaniem Wszystkich Świętych. W wyniku działań militarnych II wojny światowej kościół został uszkodzony, ale odbudowano go w latach 50-tych XX wieku, a następnie rekonsekrowano pod nowym wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP.
Architektura
Kościół wymurowany został z cegły i kamieni polnych z których wykonano wysoką podmurówkę. Pierwotnie ta niewielka budowla składała się z korpusu nawowego na planie zbliżonym do prostokąta i węższego, także czworobocznego prezbiterium po stronie wschodniej. Nawa, wzmocniona od zewnątrz nieregularnie rozstawionymi przyporami, otrzymała wymiary 11,4 x 10,1 metrów, prezbiterium zaś 6,3 x 6,8 metra, przy czym nawa z powodu wzniesionej pod skosem ściany północnej uzyskała nieregularny kształt. W okresie późnego średniowiecza dobudowana została po stronie północnej zakrystia, a prezbiterium dość nietypowo podwyższono. Od zachodu z nawą pierwotnie sąsiadować mogła lub była planowana smukła wieża, dla której utworzono strzępia muru. Wejście do kościoła prowadziło tylko do nawy, poprzez portale w ścianie północnej i południowej. Oświetlenie wnętrza zapewniały wąskie, ostrołucznie zamknięte okna o obustronnych rozglifieniach, w nawie przebite wyżej niż w prezbiterium.
Stan obecny
Kościół w Starym Mieście to dziś malownicza budowla, która zachowała wczesnogotycką bryłę z wieloma pierwotnymi detalami architektonicznymi (okna, portale), a także szczyci się bardzo nietypowym wyglądem wschodniej części, nadbudowanej w okresie późnego gotyku. Nowożytne przekształcenia dotknęły głównie wystroju wnętrza i górnego okna południowej elewacji prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Atlas historyczny miast polskich. Tom IV Śląsk, red. R.Czaja, M.Młynarska-Kaletynowa, R.Eysmontt, zeszyt 11 Namysłów, Wrocław 2015.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VII, województwo opolskie, zeszyt 7, powiat namysłowski, red. M.Kornecki, T.Chrzanowski, Warszawa 1965.
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości P-S), Wrocław 1994.
Lutsch H., Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau, Breslau 1889.
Ożga W., Paroń A., Pokój Namysłowski z 22 listopada 1348 roku: oryginalny łaciński tekst traktatu oraz tłumaczenie na język polski z krótkim komentarzem, Namysłów 2008.