Historia
Kaplica zbudowana została około pierwszej połowy XIV wieku. Przypuszczalnie pierwotnie była świątynią przy dworze margrabiego lub gildii kupieckiej lub kaplicą szpitalną. W 1539 roku została częściowo zniszczona w trakcie wielkiego pożaru miasta. W kolejnych latach XVI wieku z powodu zmian jakie wywarła postępująca reformacja, kaplicę zamieniono na owczarnię i browar, a w XVIII stuleciu na magazyn soli. Po 1839 roku stanowiła siedzibę jednostki straży pożarnej. Od 1885 roku stała się własnością prywatną, przez co została przebudowana na mieszkalną kamienicę. W latach 1918 – 1933 znajdował się w niej magazyn broni. Wraz z jego usunięciem przeprowadzono remont zabytku. Generalny remont związany z adaptacją zabytku na muzeum przeprowadzono w latach 1972 – 1977.
Architektura
Kaplicę św. Ducha wzniesiono w południowo – zachodniej części miasta lokacyjnego, w obrębie murów obronnych, w pobliżu bramy Młyńskiej. Otrzymała formę budowli salowej na rzucie prostokąta o długości 22,4 metrów i szerokości 9,7 metra, murowanej w dolnych partiach ze starannie ułożonych kostek granitowych (do wysokości około 2 metrów), a w wyższych z cegły układanej w wątku wendyjskim (od strony lica dwie wozówki przedzielone pojedynczymi główkami).
Kaplica przykryta została dachem dwuspadowym, opartym od wschodu i zachodu na trójkątnych szczytach, z których wschodni ozdobiono trzema blendami w układzie piramidalnym. Główne wejście umieszczono na osi elewacji południowej w dużym, pierwotnie biforyjnym portalu, flankowanym przez dwa ostrołuczne okna z każdej strony. Pomiędzy każdym oknem umieszczono małe, okrągłe blendy. Jako najważniejszą elewację, południową ścianę ozdobiono też ceramicznym fryzem. Profilowany gzyms wieńczący utworzono od południa i północy. W ścianie wschodniej osadzono jedno duże okno ostrołuczne, wchodzące w podstawę szczytu, podczas gdy elewacje północna i zachodnia zgodnie z popularnym w średniowieczu schematem pierwotnie pozbawione były okien.
Wnętrze kaplicy pierwotnie było jednoprzestrzenne, część prezbiterialna ewentualnie mogła być wyróżniona lekko podwyższoną posadzką lub drewnianą przegrodą lektorium. Ściany podzielone były rytmem wysokich, ostrołukowo zamkniętych wnęk. Nie wiadomo czy budynek był podsklepiony, kryty stropem, czy też otwartą więźbą dachową.
Stan obecny
Wnętrze kaplicy uległo gruntownej przebudowie z jednoprzestrzennego na dwukondygnacyjne i dwutraktowe z sienią na osi północ – południe, ponadto w 1933 roku założono w środku piwnice. Spośród elewacji zewnętrznych najmocniej przekształcono północną, przebitą prostokątnymi oknami i wejściem. W elewacji południowej okna podzielono na dwie połówki, portal zaś ma obecnie jednodzielne przejście. Blendy szczytu wschodniego zostały zdeformowane, natomiast szczyt zachodni przebity jest dziś dwoma nowożytnymi oknami. Obecnie w kaplicy mieści się Muzeum Pojezierza Myśliborskiego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kaplica św. Ducha ob. muzeum regionalne, K.Kalita-Skwirzyńska, nr 4317, Myślibórz 1986.
Piasek D., Średniowieczne kościoły granitowe Pomorza Szczecińskiego i Nowej Marchii, Gdynia 2023.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.