Historia
Kościół w Muchoborze (Groß Mochbern) po raz pierwszy wzmiankowany był w źródłach pisanych w 1347 roku, jako świątynia filialna parafii ze Szczepina, której biskup Przecław z Pogorzeli potwierdził nadanie dwóch łanów. Być może właśnie w tym kościele spotkali się trzej monarchowie: Polski Kazimierz Jagiellończyk, Czech Władysław Jagiellończyk oraz Węgier Maciej Korwin, którzy w 1474 roku zjechali do Muchobora na pertraktacje po nieudanej wyprawie wojsk polskich i czeskich na Wrocław. Rozmowy te zakończyły się zawieszeniem broni.
W XV wieku kościół poddany został gruntownej przebudowie i rozbudowie, prawdopodobnie na zlecenie Jana Rotha, dziekana z lat 1466-1482, który później objął urząd biskupi, protegowanego króla Macieja Korwina. Część prezbiterialna zbudowana została około 1485 roku, a jej wykonawcami mogli być Hans Berthold oraz Peter Frenczke, którzy zajmowali się także innymi budowlami na terenie Wrocławia, choć jako datę budowy prezbiterium podawany jest czasem także początek XV wieku. Następnie dobudowany został korpus nawowy, powstały albo jeszcze w XV wieku, albo w pierwszym dwudziestoleciu XVI wieku. W 1570 roku dobiegła końca budowa zakrystii.
W 1579 roku uszkodzony miał zostać dach wieży świątyni, pokryty wówczas jeszcze gontem. Na początku XVII wieku został wybudowany wokół przykościelnego cmentarza mur ze strzelnicami. W 1723 roku wykonany został remont kościoła, który objął okna i posadzkę. Pod koniec XVIII wieku piorun spalił czterospadowy dach korpusu, później ponownie nakrytego gontem. W latach 1912-1916 przeprowadzono rozbudowę nawy w kierunku południowym, na szczęście pod względem architektonicznym i stylistycznym nawiązując do pierwotnego założenia.
Architektura
Pierwotny, średniowieczny kościół był budowlą halową, dwunawową składającą się z prawie kwadratowego w planie korpusu o wymiarach wnętrza 10,6 x 10 metrów, węższego prezbiterium wielkości 9,7 x 7,1 metra, zamkniętego na wschodzie trójbocznie, dostawionej do niego od północy zakrystii o długości 6,2 metra i szerokości 2,9 metra, oraz masywnej wieży zachodniej o wymiarach wnętrza w planie 4,1 x 4,1 metra.
Oprócz zakrystii całą budowlę opięto przyporami, szczególnie wysokimi, uskokowymi w narożnikach wieży. Przypory ułożono pod skosem w narożnikach, za wyjątkiem szkarpy południowo – wschodniej nawy, prostopadłej do osi wzdłużnej kościoła, co mogło wynikać ze wzniesienia ściany wschodniej nawy łącznie z prezbiterium w pierwszej fazie prac budowlanych. Pomiędzy przyporami korpusu i prezbiterium przebito ostrołuczne okna wypełnione pierwotnie maswerkami. Korpus i prezbiterium przykryto stromymi dachami dwuspadowymi (wielopołaciowym nad wschodnim zamknięciem prezbiterium), pierwotnie pokrytymi gontem.
Sklepienie krzyżowo-żebrowe korpusu oparto na smukłym, spiralnie skręconym filarze z dwuczłonowym cokołem i półwałkami w narożnikach, umieszczonym w centrum nawy, a także na wspornikach o formie ludzkich głów, przy czym zastosowanie środkowego filara wymusiło wprowadzenie dodatkowych dwóch przęseł ze sklepieniami trójpodporowymi. Prezbiterium zwieńczono późnogotyckim sklepieniem sieciowym. Żebra opuszczono na wsporniki rzeźbione w kształcie głów i masek oraz jeden liściasty, ponadto na skrzyżowaniu żeber w prezbiterium nałożono tarcze herbowe. Obie części kościoła połączono ostrołuczną arkadą tęczy profilowaną wklęską. Wewnętrzne elewacje kościoła od czasu późnego średniowiecza pokryte były barwnymi malowidłami, przedstawiającymi między innymi postaci świętych.
Stan obecny
Obecnie średniowieczna część kościoła jest już tylko połową budowli, powiększonej o nowożytną nawę i kaplicę południową. Podwyższona została także wieża, której dach pierwotnie nie przewyższał zbyt mocno kalenicy dachu korpusu. Pomimo przekształceń kościół uchodzić może za wyjątkową budowlę pośród grupy późnogotyckich świątyń wiejskich, przede wszystkim ze względu na zachowane sklepienie korpusu oparte na śrubowym, centralnym filarze i sklepienie sieciowe prezbiterium. Wewnątrz znajduje się również cenne wyposażenie w postaci gotyckiego ołtarza z około 1494 roku, rzeźby św. Anny i Madonny z XV wieku oraz wysokiej klasy płaskorzeźba z około 1480 – 1490 przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę. Warto zwrócić uwagę na portal z prezbiterium do zakrystii czy prostokątną, profilowaną niszę sakrarium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Antkowiak Z., Kościoły Wrocławia, Wrocław 1991.
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Encyklopedia Wrocławia, red. J.Harasimowicz, Wrocław 2006.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.