Historia
W Miliczu od XII wieku znajdowała się siedziba kasztelana, następnie miejscowe dobra należały do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, a dalszej kolejności do kapituły wrocławskiej. Dotychczas uważano iż zamek wzniesiono po połowie XIV wieku dla księcia oleśnickiego Konrada I, jednak prawdopodobnie pochodził on z XIII wieku, a Konrad jedynie go rozbudował. Książę zakupił MIlicz w 1358 roku, gdyż dla poprzednich właścicieli koszty utrzymania i konieczność opłacania jego kasztelana (capitaneus) były zbyt wysokie. Nadal jednak „castrum Militz”miało być otwierane przez Konrada oleśnickiego na żądanie biskupa lub króla Czech.
W 1432 roku zamek zniszczony został przez husytów. Odbudowano go i od 1494 roku stanowił własność Zygmunta Kurzbacha, który otrzymał dobra milickie od króla Władysława Jagiellończyka. Nowy właściciel rozpoczął w 1508 roku prace budowlane na zamku, prowadzone przez mistrza Leonharta Gogela, a dalsza modernizacja miała miejsce po pożarze w 1536 roku. W 1590 roku zamek przeszedł we władanie von Maltzanów, do których należał aż do 1945 roku. W XVII wieku miały miejsce dalsze przebudowy, a w końcu XVIII wieku w byłej warowni urządzono przędzalnię bawełny. W roku 1797 pożar zniszczył budowlę.
Architektura
Zamek zbudowano z cegły na planie nieregularnego wieloboku, otoczonego wałem i fosą, oraz być może drewnianą palisadą lub częstokołem. Głównym elementem był czworoboczny, trójkondygnacyjny budynek z XIII/XIV wieku o wymiarach 14,5 x 25-26,3 metra w południowej części dziedzińca. Miał dwudzielne wnętrze i cztery zewnętrzne, masywne przypory, usytuowane na przedłużeniu dłuższych boków. Wzniesiono go z kamienia w przyziemiu (które było częściowo zagłębione w nasypie wzniesienia) oraz z cegieł w układzie gotyckim na poziomie dwóch wyższych kondygnacji.
Najważniejszym pomieszczeniem głównego budynku była duża komnata reprezentacyjna na drugim piętrze, ogrzewana kominkiem ustawionym pośrodku ściany. Poniżej umiejscowiono kuchnię i piwnicę, wszystkie oddzielone od siebie stropami drewnianymi. Z komnaty reprezentacyjnej dostęp był do położonej obok sypialni, czy komnaty prywatnej, pod którą umieszczono pomieszczenia gospodarcze oraz w jednej z przypór południowych latrynę, do której dochodziło się wąskim przejściem. Nieczystości odprowadzane były pionowym szybem wprost do fosy.
W XIV wieku zamek rozbudowano o ceglany obwód murów obronnych i czworoboczną wieżę bramną. Budynek mieszkalny po powiększeniu plateau kopca, uzyskał natomiast formę trójdzielnego pałacu o długości około 36,3 metrów. W XVI wieku jego część południowa została nadbudowana do formy wieżowej, natomiast przy murze obwodowym mogły powstać trzy małe, obłe baszty.
Stan obecny
Do naszych czasów zachowały się zarośnięte roślinnością fragmenty ceglanych murów średniowiecznego założenia oraz pozostałości budynków wzniesionych w późniejszym okresie. Mury części południowej przetrwały niemal do pełnej wysokości, środek do około połowy, a zarys części północnej odsłonięto w trakcie wykopalisk archeologicznych. Widoczne są również ślady fosy otaczającej dawniej zamek. Zabytek pilnie potrzebuje renowacji, dzięki której możliwe byłoby jego zwiedzanie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Atlas historyczny miast polskich. Tom IV Śląsk, red. R.Czaja, red. M.Młynarska-Kaletynowa, red. R.Eysmontt, zeszyt 7 Milicz, Wrocław 2017.
Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku, Wrocław 2003.
Kolenda J., Medieval bishops palace in Milicz, „Studies in Digital Heritage”, tom 1, nr 2, 2017.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Nowakowski D., Śląskie obiekty typu motte, Wrocław 2017.