Historia
Kościół wybudowano w drugiej połowie XIII wieku. Po raz pierwszy wzmiankowano go w 1297 i 1298 roku, kiedy to margrabia brandenburski Albrecht przekazał patronat nad kościołem kolegiacie myśliborskiej. W następnym stuleciu został przebudowany i powiększony w stylu gotyku ceglanego. Prace te zapewne ukończono wraz z poświęceniem w 1320 roku ołtarza pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. W XV wieku dostawiono kaplicę po stronie południowej, a pod koniec stulecia wieloboczną apsydę. Na przełomie XV i XVI wieku dobudowano nawę boczną oraz podwyższono wieżę, która swój ostateczny kształt osiągnęła w 1788 roku. Kościół był remontowany i regotyzowany w 1882 roku oraz na przełomie XIX i XX wieku. W 1945 roku powrócił pod zwierzchnictwo społeczności katolickiej, która konsekrowała go pod nowym wezwaniem Przemienienia Pańskiego.
Architektura
Kościół usytuowany został na placu sąsiadującym od wschodu z rynkiem miejskim i ratuszem, z dala od miejskich murów obronnych. Pierwotnie był budowlą salową, wzniesioną z regularnych kwadr granitowych, na planie prostokąta bez wyodrębnionego zewnętrznie z bryły prezbiterium, z czworoboczną wieżą o szerokości nawy po stronie zachodniej. Wejście do wnętrza wiodło od zachodu przez ostrołuczny, schodkowy portal. Kolejny portal mógł się znajdować w ścianie południowej, na miejscu późniejszego gotyckiego.
W XIV wieku mury kościoła zostały podwyższone przy użyciu cegły, dzięki czemu można w nich było następnie przebić nowe, większe, gotyckie okna. W XV wieku wzniesiono kaplicę po południowej stronie, a pod koniec XV lub na początku XVI wieku do wschodniej ściany korpusu dobudowano prezbiterium o formie wielobocznej, opiętej przyporami apsydy. Następnie została rozebrana ściana północna, zastąpiona arkadami łączącymi się ze wzniesioną wówczas nawą boczną o podobnej długości co dawny korpus. W efekcie uformowany został asymetryczny kościół dwunawowy z nawą północną niższą od nawy głównej.
W nawie głównej utworzone zostały przęsła prostokątne poprzecznie, stopniowo wydłużające się ku wschodowi. W nawie północnej utworzono przęsła zbliżone do kwadratów, lekko wydłużone ku wschodowi, także zwiększające długość. Nawy rozdzielono czworobocznymi filarami wzbogaconymi lizenami, niosącymi profilowane uskokami arkady, przy czym wschodnie przęsło korpusu wydzielono masywniejszymi filarami i łukiem tęczy. Główna nawa nakryta została sklepieniem gwiaździstym (sześciopromiennym w trzech przęsłach i czteroramiennym w przęśle wschodnim), nawa boczna natomiast krzyżowo-żebrowym. Gruszkowe żebra opuszczono w apsydzie na wałkowe, nadwieszone służki, a w nawach na wsporniki.
Stan obecny
Kościół zachował do dziś nietypowy układ przestrzenny, uzyskany na skutek kilku etapów średniowiecznych prac budowlanych. Najbardziej rzucającą się w oczy zmianą nowożytną jest XVIII-wieczne zwieńczenie wieży, kompletnie nie pasujące do gotyckiej budowli. Pozostałe partie kościoła noszą ślady odnowy i regotyzacji z XIX wieku. Między innymi neogotyckie są dwa portale boczne, kruchta południowa, empory w nawach, ceglany ganek w podwieżowej kruchcie. Z pierwotnej budowli zachowała się dolna część wieży z dwuuskokowym portalem i dolne partie ściany południowej z fragmentem zamurowanego okna. Od strony południowej widoczny jest również okazały portal późnogotycki z podwójnym wejściem i fryzem ceramicznym z motywem winorośli w strefie kapitelowej. Z oryginalnego wyposażenie wnętrza zachowała się XIV-wieczna chrzcielnica z wapienia gotlandzkiego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Jarzewicz J., Gotycka architektura Nowej Marchii, Poznań 2000.
Piasek D., Średniowieczne kościoły granitowe Pomorza Szczecińskiego i Nowej Marchii, Gdynia 2023.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.
Świechowski Z., Architektura granitowa Pomorza Zachodniego w XIII wieku, Poznań 1950.