Historia
Kościół w Mętnie o nieznanym średniowiecznym wezwaniu, został wzniesiony w trzeciej ćwierci XIII wieku. W 1337 roku po raz pierwszy odnotowano w źródłach pisanych osadę pod nazwą Magnum Mantel, zaś w 1350 roku wspomniany został sam kościół. W 1369 roku ponownie wzmiankowano wieś, tym razem pod nazwą Grossen Mantel. W średniowieczu patronat nad świątynią sprawowali miejscowi właściciele. Początkowo była to kapituła myśliborska, od drugiej połowy XIV wieku osoby prywatne i klasztor z Cedyni. W 1490 roku odnotowany został miejscowy pleban o imieniu Ewald Gunterberch. Po 1534 roku kościół został przejęty przez ewangelików, przez których był odnawiany w kolejnych stuleciach. W 1866 roku dobudowana została neogotycka apsyda przy prezbiterium. Po 1945 roku kościół stał się ponownie świątynią katolicką pod wezwaniem Zwiastowania NMP.
Architektura
Kościół usytuowany został na nawsiu, w centralnej części wsi o owalnicowej formie, rozciągającej się na linii północ – południe. Pod kościół i otaczający go zapewne już w średniowieczu ogrodzony cmentarz, wybrano lekkie wzniesienie, z jednym bardziej stromym stokiem po stronie wschodniej. Budowlę wzniesiono z ociosanych, granitowych kwadr o regularnym kształcie, układanych równymi warstwami, wiązanych zaprawą wapienną.
Kościół uzyskał formę jednonawową o wymiarach wnętrza około 6,8 x 8 metrów, z węższym prezbiterium wielkości 5,5 x 9 metrów, nietypowo dla wiejskich świątyń dłuższym od nawy, pierwotnie prosto zamkniętym po stronie wschodniej. Od zachodu przy nawie usytuowana została nieco szersza, masywna wieża, a po południowej stronie prezbiterium czworoboczna zakrystia. Kościół otrzymał masywne mury o grubości 1,1 metra, w wieży dochodzące nawet do 1,8 metra grubości. Całość charakteryzowała się wyraźną gradacją bryły, od najwyższej i najszerszej wieży od zachodu, po najniższe i najwęższe prezbiterium na wschodzie.
Mury kościoła przeprute zostały wąskimi, ostrołucznie zamkniętymi oknami o obustronnych rozglifieniach. Oprócz nich i cokołu elewacje były surowe, pozbawione dekoracji lub podziałów. Jedynie na krótszych, bocznych elewacjach najwyższej kondygnacji wieży umieszczono ostrołuczne wnęki, a szczyty ozdobiono blendami. Wszystkie niższe kondygnacje wieży wyposażono już tylko w otwory szczelinowe. Wejście umieszczono w przyziemiu zachodniej ściany wieży, gdzie osadzono ostrołukowy, uskokowy portal. Kolejne portale znajdować się mogły w północnej i południowej ścianie nawy. Przyziemie wieży pełniło rolę kruchty, otwartej na nawę szeroką arkadą o półkolistym zamknięciu. Wnętrze nawy i prezbiterium przykryto drewnianymi stropami belkowymi, jedynie w zakrystii założono sklepienie kolebkowe.
Stan obecny
Układ i bryła kościoła zachowały się praktycznie w stanie nie zmienionym od czasów średniowiecza, za wyjątkiem wyburzonej ściany wschodniej prezbiterium, która ustąpiła miejsca nowożytnej, ceglanej apsydzie. Obecny dach nawy jest też nieco niższy niż pierwotny, co widać po śladach na wschodniej elewacji wieży. Przekształceniu uległy boczne portale wejściowe i niektóre otwory okienne kościoła, wewnątrz częściowemu zamurowaniu uległa arkada między wieżą a nawą. Pomimo tego kościół należy do najlepiej zachowanych budowli wczesnogotyckich południowej części Pomorza Zachodniego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg, Kreis Königsberg (Neumark), Die nördlichen Orte, Bd. 7, Teil 1, Heft 3, Berlin 1927.
Jarzewicz J., Architektura średniowieczna Pomorza Zachodniego, Poznań 2019.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.
Świechowski Z., Architektura granitowa Pomorza Zachodniego w XIII wieku, Poznań 1950.
Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.