Historia
Kościół w Marince (Marienfelde), pierwotnie pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, zbudowany został w pierwszej połowie XIV wieku, prawdopodobnie około 1334 roku, kiedy to w akcie odnowienia lokacji wsi po raz pierwszy wspomniany został miejscowy ksiądz, niejaki Hildebrand (pierwotna lokacja Marianki miała miejsce około 1304 – 1312 roku, za Heinrich von Gera, komtura elbląskiego).
Budowę kościoła rozpoczęto od prezbiterium i zakrystii, natomiast korpus nawowy z wieżą i północną kruchtą dobudowano najdalej pod koniec XIV wieku, przy czym pomiędzy tymi etapami musiała nastąpić dłuższa przerwa, gdyż zmienione zostały wymiary cegieł. Pod koniec XIV wieku lub na początku XV stulecia ukończono drugie piętro wieży, tym razem zmieniając ceglany wątek. Między 1432 a 1467 rokiem komtur elbląski Reuß von Plauen ufundował dla kościoła malowidła ścienne, zaś w 1515 roku założono sklepienie ponad prezbiterium.
W XVI wieku na skutek reformacji i sekularyzacji państwa krzyżackiego, kościół przejęty został przez protestantów, którzy zamalowali średniowieczne polichromie i przekształcili wystrój budowli. W 1733 roku założyli oni ponad nawą nowy strop. W 1839 roku powiększono w kościele, okna natomiast w 1892 roku przeprowadzono prace renowacyjne w nawie i prezbiterium, podczas których odsłonięte zostały gotyckie malowidła z pierwszej połowy XV wieku. Po drugiej wojnie światowej kościół powrócił w ręce katolików. Ostatnie remonty prowadzone były przy zabytku w latach 2008-2012.
Architektura
Kościół uzyskał stosunkowo rozwiniętą i wyszukaną formę jak na wiejską świątynię. Pod koniec średniowiecza składał się z prostokątnego w planie, jednonawowego korpusu (22,8 x 13,7 metra), przyległego do niego od wschodu węższego, wielobocznie zamkniętego prezbiterium (12,9 x 10,9 metra), zakrystii po stronie północnej i czworobocznej, czterokondygnacyjnej wieży (6,6 x 9,1 metra) na osi fasady zachodniej. Po stronie północnej umieszczona została kruchta, a druga, nieco późniejsza, znalazła się przy wejściu południowym do korpusu. Większość budowli wymurowano z cegły w wątku wendyjskim, jedynie w górnych częściach wieży posłużono się układem gotyckim.
Mury nawy i prezbiterium posadowiono na lekko wystającym cokole, oraz opięto przyporami, w narożnikach usytuowanymi pod skosem, a w prezbiterium ozdobionymi prostokątnymi płycinami. Nietypowo wschodnie narożniki nawy nie otrzymały przypór, co wynikało z dobudowania nawy do wzniesionych wcześniej ścian prezbiterium. Elewacje kościoła pierwotnie przebite były na dużej wysokości stosunkowo niedużymi, ostrołucznie zamkniętymi oknami. Prezbiterium ozdobiono tynkowanym fryzem opaskowym, zaś wieżę udekorowano wysokimi, ostrołucznie zamkniętymi blendami oraz kolistymi wnękami na najwyższej kondygnacji. Blendy najwyższego piętra udekorowano w archiwoltach wzorami z naprzemiennie czerwonych i czarnych cegieł.
Wewnątrz kościoła nawa przykryta była drewnianym stropem, w prezbiterium założono późnogotyckie sklepienie kryształowe (wysklepkowe, oparte na przyściennych konsolach), zakrystię zaś przykryto sklepieniem krzyżowym. W kondygnacji przyziemia wieży utworzono wyprowadzenia pod planowane sklepienia, jednak ostatecznie nigdy ich nie założono.
Wewnętrzne elewacje ścian korpusu i prezbiterium rozczłonkowane zostały licznymi płytkimi wnękami, zamkniętymi łukami odcinkowymi i wypełnionymi barwnymi polichromiami. W ścianie południowej nawy, w jej dolnej partii znajdowało się 9 dużych wnęk, a kolejna, mniejsza, ostrołuczna umieszczona została w części górnej. Ściana północna nawy posiadała 7 dużych wnęk i jedną mniejszą, a w ścianach prezbiterium odnaleziono lokację co najmniej 11 dalszych wnęk, z których jedna wyjątkowo była otynkowana, a pozostałe bielone. Grupa trzech z wnęk prezbiterialnych służyć mogła jako sedilia, kolejna mieściła drewniane sakramentarium z malowaną figuralną dekoracją z połowy XV wieku. Niektóre wnęki związane były z zakrystią, przypuszczalnie konstrukcji drewnianej przed wzniesieniem trwałej budowli murowanej.
Stan obecny
Kościół zachował bogaty gotycki układ przestrzenny oraz bryłę, bez większych zniekształceń pośredniowiecznych. Od strony zewnętrznej działania nowożytne najbardziej dotknęły przekształcone otwory okienne, niektóre znacznie powiększone (pierwotne znajduje się w zachodniej części północnej ściany nawy). We wnętrzu nawy przetrwała część z charakterystycznych wnęk, choć dwie z południowych uszkodzono podczas przekształcania okien, a dwóm kolejnym zmieniono kształt i rozmiar. Z północnych wnęk dwie zostały uszkodzone powiększonymi oknami, natomiast najmniej zmodernizowane są wnęki widoczne w prezbiterium. Wielokrotnie przekształcane wnętrze kościoła z pewnością pierwotnie było dużo bogatsze w zakresie wystroju i aranżacji oraz mniej jednolite. Szczęśliwie, zamalowanie już w XVI wieku polichromii ściennych, pozwoliło im częściowo zachować się do dnia dzisiejszego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Arszyńska J., Gogolin M., Church in Marianka by Pasłęk. The results of analysis of the inner face of the walls carried out during research and conservation works on the mural paintings, „Architectus”, 1-2 (25-26), 2009.
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Oberland, red. A.Boetticher, Königsberg 1893.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.