Historia
Pierwszy kościół we wsi Lwowiec (niem. Löwenstein) zbudowany został prawdopodobnie w czwartej ćwierci XIV wieku, gdyż dochody na jego budowę i utrzymanie (cztery wolne włóki ziemi, nie obciążone powinnościami podatkowymi) uzyskano w latach 1372-1374. Darczyńcą był wielki mistrz krzyżacki Winrych von Kniprode, który nadanie przekazał w akcie lokacyjnym wsi. W 1386 roku przywilej ten został potwierdzony.
Budowę murowanego kościoła przeprowadzono około 1440-1448, przy czym na przełomie 1447 i 1448 roku ścięto drewno wykorzystane do budowy więźby dachowej. Około połowy XV wieku dobudowana została wieża, początkowo niska, o dwóch kondygnacjach, planowana od początku (pozostawiono strzępia w murze nawy), ale nieco węższa niż pierwotnie zamyślano. Na przełomie 1487 i 1488 ścięto drewno do wykonania dzwonnicy, natomiast w 1500 roku odlany został zawieszony w niej dzwon. Kościół pełnił wówczas funkcje parafialne.
W 1525 roku kościół został przejęty przez ewangelików i niebawem stał się kościołem filialnym kościoła w Garbnie. Po remontach z 1680 i 1800 roku, kolejne renowacje miały miejsce około 1870, 1930 i 1972. W XIX stuleciu, po tym gdy kościół uszkodziła silna burza, wyposażono go w neogotyckie szczyty i położono nowy dach. Po drugiej wojnie światowej budowlę przejęli pod nowym wezwaniem katolicy.
Architektura
Kościół zbudowano z cegły w wiązaniu gotyckim na podmurówce z kamienia polnego, jako budowlę orientowaną, salową, na planie prostokąta o wymiarach 23,7 x 13 metrów, bez wydzielonego zewnętrznie prezbiterium, z wieżą w zachodniej części, zbudowaną na planie zbliżonym do kwadratu o wielkości 7,2 x 8,3 metra, zakrystią przy wschodniej części elewacji północnej i kruchtą pośrodku ściany południowej. Był to jeden z najbardziej rozpowszechnionych układów przestrzennych wiejskich kościołów farnych na terenie średniowiecznych Prus.
Mury korpusu kościoła wzmocnione zostały czterema ukośnymi przyporami w narożach oraz jedną pośrodku ściany wschodniej, przy czym narożne przypory wschodnie połączono ze szczytem, tworząc w ich górnych partiach otwarte na trzy strony przestrzenie, prawdopodobnie przeznaczone na figury. Elewacje korpusu rozczłonkowano regularnym rytmem wąskich, ostrołucznych okien flankowanych blendami o identycznym wykroju. Podział poziomy zapewnił lekko wysunięty, profilowany cokół oraz tynkowany fryz pod okapem dachu, obejmujący także przypory. Zamykający budowlę od wschodu schodkowy szczyt podzielono na siedem osi, wypełnionych wysokimi, ciągłymi blendami o ostrołucznych zwieńczeniach. Blendy rozdzielono trójkątnymi w przekroju lizenami przechodzącymi w pinakle (każda z własnymi miniaturowymi szczycikami). Ponadto nad każdą blendą umieszczono krótki odcinek tynkowanego fryzu. Skromniejszym szczytem trójosiowym, schodkowym nakryto kruchtę (ozdobiony trzema blendami i trzema fryzami opaskowymi).
Wieża utworzona została z dwóch wyraźnie różniących się części. Niższa, do wysokości okapu dachu korpusu otrzymała nieco prostsze elewacje, przedzielone tynkowanym fryzem na wysokości fryzu korpusu oraz ostrołucznymi blendami w przyziemiu. Na osi fasady zachodniej osadzono ostrołuczny portal, umieszczony w nietypowej płycinie zamkniętej dwoma lancetami, z wpisaną pośrodku ślepą, ostrołuczną arkadą. Portal zamykany był drzwiami z możliwością ich blokowania ryglem osadzanym w otworze w murze.
Górna część wieży została zaprojektowana bogaciej. Każdą z trzech kondygnacji przedzielono rzędem blend, półkoliście zamkniętych na dwóch przedostatnich piętrach, z dwudzielnymi zamknięciami na najwyższym piętrze. W niektórych blendach przedostatnich pięter utworzono uskoki i otwory doświetlające, natomiast na najwyższym piętrze każdą środkową parę zastąpiono uskokowymi przeźroczami o archiwoltach dekorowanych naprzemiennie czerwonymi i czarnymi cegłami. Kondygnacje rozdzielono wysokimi, czterowarstwowymi fryzami zębatymi, z których każdy zakończono tuż przez narożnikami wieży.
Stan obecny
Kościół we Lwowcu to wyjątkowo dobrze zachowany przykład niedużej, gotyckiej, wiejskiej budowli sakralnej o zrównoważonych proporcjach i eleganckiej dekoracji, która nie przeszła żadnych znaczących przekształceń w okresie nowożytnym (neogotycką formę ma jedynie odnowiony szczyt wieży). Wyróżnia się bogatymi elewacjami korpusu i wieży, oryginalnym, nie zniekształconym kształtem okien, wyszukanymi przyporami wschodnimi, czy szczytami (wschodnim i kruchty). W jego wnętrzu zachował się późnogotycki tryptyk z około 1500 roku i stalle pochodzące z XV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, Die Bau- und Kunstdenkmäler in Natangen, red. A.Boetticher, Königsberg 1892.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.