Historia
Kaplica św. Krzyża powstała w około 1496 roku w obrębie ówczesnego cmentarza parafialnego. Przed nią istniała wcześniejsza, być może drewniana kaplica cmentarna poświęcona św. Szczepanowi i Wawrzyńcowi, pochodząca z XIV wieku. Głównym powodem wzniesienia nowej kaplicy było albo zniszczenie starej w trakcie pożaru pobliskiej wieży kościoła parafialnego w 1455 roku, albo potrzeba posiadania czynnej świątyni na czas przebudowy głównego kościoła, gdyż do czasu zakończenia prac w kaplicy odbywały się msze.
Ukończenie przebudowy kościoła farnego w połowie XVI wieku spowodowało, iż kaplica powróciła do swej dawnej roli. Po okresie zaniedbań w czasach reformacji została wyremontowana przez miejscowego mieszczanina, któremu w 1682 roku została powierzona. W trakcie renowacji wzniósł on w niej kryptę grobową. Ponownie kaplica została częściowo zniszczona w pożarze miasta w 1752 roku. Ucierpiały tylko dach i wnętrze, toteż szybko je odbudowano, przy okazji dostawiając od wschodu zakrystię. Ostatnią gruntowną renowację kaplica przeszła w latach 80-tych XIX wieku.
Architektura
Kaplica została wzniesiona z ciosów piaskowca na planie prostokąta o wymiarach 17×9 metrów, jako budowla jednonawowa, orientowana względem stron świata. Jej wnętrze przykryto sklepieniem sieciowym, które wsparto na wspornikach (konsolach) wyciętych w części na kształt ludzkich głów. Główne zworniki sklepienia otrzymały kształt tarcz heraldycznych. Od zachodu umieszczono skromny, zamknięty półkoliście portal, a od północy portal ostrołuczny. Okna otrzymały formę ostrołukową i zostały osadzone w rozglifionych wnękach wypełnionych laskowaniami i maswerkami. Wnętrze pokrywały ścienne polichromie z pierwszej połowy XVI wieku.
Stan obecny
Kaplica św. Krzyża jest dziś dobrym przykładem niewielkiej budowli sakralnej z okresu późnego gotyku, pozbawionej większych przekształceń nowożytnych. Najbardziej widoczne zmiany w stosunku do stanu pierwotnego to dach z wieżyczką na kalenicy oraz wschodnia zakrystia. Maswerki w oknach były odnawiane. Wewnątrz zachowało się późnogotyckie sklepienie sieciowe, ale niestety jest ono niedostępne z powodu zamknięcia kaplicy dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.
Zlat M., Lwówek, Warszawa 1961.