Historia
Mieszkańcy Lubska (Sommerfeld) pierwsze przywileje miejskie uzyskali około 1220 roku i zapewne niedługo później podjęli trud wzniesienia pierwszych drewniano – ziemne obwarowań, składających się z wałów, palisady i fosy. Wspominał o nich przywilej z 1283 roku, obdarzający miasto prawem magdeburskim. Pod koniec XIII wieku lub początku XIV stulecia rozpoczęto przebudowę drewnianej palisady na kamienny mur wzmocniony basztami. W XV stuleciu fortyfikacje zmodernizowano w związku z rozwojem broni palnej, przy czym dodatkowe zabezpieczenia uzyskały zwłaszcza bramy miejskie. Od XVII stulecia obwarowania zaczęły tracić na znaczeniu i stopniowo popadły w zaniedbanie. W 1838 roku przystąpiono do ich rozbiórki, w trakcie której trzy lata później zlikwidowano bramy. W latach 20-tych XX wieku do zachowanej wieży bramy Żarskiej dostawiono kamienicę oraz przeprowadzono jej remont, wymieniając pokrycie dachowe na blaszane.
Architektura
Lubsko założono nad rzeką Lubszą, której dwa koryta otaczały miasto od północy i południa. Obwód obwarowań wzniesiono na planie zbliżonym do owalu, lekko wydłużonego na osi wschód – zachód. Z obwarowaniami miasta sprzężony był zamek umieszczony w północno – zachodniej części obwodu, natomiast kościół farny usytuowano na placu rynkowym, oddzielonym od obwarowań parcelami zabudowy mieszkalnej.
Kamienne mury wzmacniało szesnaście, nierównomiernie rozstawionych baszt wykuszowych. Najgęściej rozmieszczono je od strony zachodniej i północno – wschodniej, a więc na kierunkach które uznano za najbardziej zagrożone i najmniej chronione naturalnymi warunkami terenu. Baszty były częściowo wysunięte przed sąsiednie kurtyny i otwarte od strony miasta, co przyspieszało proces budowy, zmniejszało koszty i zabezpieczało przed zajęciem przez przeciwników.
Do miasta prowadziły dwie bramy: Gubińska od północnego – wschodu i Żarska od południowego – zachodu, a także dwie furty. Główne bramy umieszczono w wieżach bramnych, a w XV wieku bramę Żarską dodatkowo wzmocniono umieszczając obok masywną, cylindryczną, ceglaną wieżę o siedmiu kondygnacjach.
Stan obecny
Obecnie jedynym zachowanym fragmentem obwarowań Lubska jest wieża bramy Żarskiej znajdująca się w południowo – zachodnim skraju Starego Miasta, przy ul. Mikołaja Kopernika 19. Od południa sąsiaduje ona z nowożytnym budynkiem bramnym. Jej wnętrze zostało przekształcone na skutek założenia na wszystkich kondygnacjach stropów żelbetowych i współczesnej klatki schodowej wykonanej z betonu. Wiedzie ona z parteru na czwartą kondygnację, ale na wyższe kondygnacje prowadzą też ceglane schody w grubości muru. Na zewnętrznych elewacjach widoczne są liczne przemurowania, ubytki i uzupełnienia.
pokaż wieżę bramy Żarskiej na mapie
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, wieża bramy Żarskiej, M.Drozdek, nr 2692, Lubsko 1999.
Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Zielona Góra 2010.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.
Przyłęcki M., Miejskie fortyfikacje średniowieczne na Dolnym Śląsku. Ochrona, konserwacja i ekspozycja 1850 – 1980, Warszawa 1987.