Historia
Kościół w Lubiczu (niem. Lindow), wsi odnotowywanej w źródłach pisanych już od końca XII wieku, wzniesiono pod koniec XIII stulecia. Podobnie jak osada związany mógł być z rodem rycerskim Trampen, posiadającym miejscowe dobra przez większość średniowiecza i wczesnego okresu nowożytnego. Około XIV lub XV wieku kościół przebudowano, wznosząc nad zachodnią częścią wieżę. W kolejnych wiekach zapewne nie był poddawany większym przekształceniom. W 1839 roku dach, wnętrza i wyposażenie zniszczył pożar. Odbudowę przeprowadzono dopiero w 1892 roku, ale ponowne zniszczenia przyniosła druga wojna światowa. Zrujnowany w 1945 roku, kościół odbudowany został w latach 1974-1976 pod nowym wezwaniem św. Judy.
Architektura
Kościół zbudowany został z kostki granitowej, ułożonej w regularne, poziome warstwy, łączone wapienną zaprawą spoinowaną gruzem. Pierwotnie był budowlą salową, orientowaną względem stron świata, wzniesioną na rzucie wyjątkowo mocno wydłużonego prostokąta o wymiarach 30,4 x 10 metrów, bez wyodrębnionego z bryły prezbiterium. Od zachodu w okresie pełnego gotyku nadbudowana została masywna, czworoboczna wieża. Być może zastąpiła ona starszą wieżę drewnianą lub szachulcową usytuowaną nad kruchtą zachodnią (mury tej części były zbliżonej grubości do pozostałych, pierwotna wieża nie mogła więc być kamienna).
Ściany kościoła początkowo nie był opięte przyporami. Posadowiono je na ukośnie sfazowanym cokole i zwieńczono gzymsem pod okapem dachu. Ściany wzdłużne rozdzielono regularnym rytmem lancetowatych okien o obustronnych rozglifieniach. W ścianie wschodniej przepruto trzy jeszcze bardziej smukłe okna, nad którymi w trójkątny szczyt osadzono okulus. Wejście prowadziło poprzez ostrołukowe, uskokowe portale: główny zachodni i boczne: jeden od południa i dwa od północy.
Budowa późnogotyckiej wieży zapewne spowodowała obawy o stabilność konstrukcji kościoła, który wzmocniono od zachodu dwoma masywnymi przyporami, równoległymi do osi wzdłużnej budowli. Na najwyższym piętrze wieży z każdej strony umieszczono parę wąskich, ostrołukowych okien, a fasadę zachodnią ozdobiono czterema parami długich i wąskich, lancetowatych blend. Zwieńczenie wieży przybrało formę ceglanego ostrosłupowego hełmu.
Wnętrze kościoła podzielono na prostokątną kruchtę po stronie zachodniej (5 x 7,6 metra) oraz długą nawę na wschodzie (23,2 x 7,6 metra), bez wydzielonego arkadą prezbiterium. Nawę prawdopodobnie przykrywał drewniany strop, nad którym znajdowało się otwarte na więźbę dachową poddasze. Wnętrze w średniowieczu musiało być surowe, ale relatywnie dobrze oświetlone licznymi oknami jak na standardy XIII wieku.
Stan obecny
Kościół posiada dziś w większości formę gotycką, bez poważniejszych zniekształceń nowożytnych. Zachowały się XIII-wieczne mury obwodowe, bez widocznych większych późniejszych przemurowań, pomimo co najmniej dwóch pożarów jakie dotknęły budowlę. Tylko we wschodniej części ściany południowej, gdzie znajduje się nowożytny portal, ślady wskazywałyby na dostawienie nieistniejącej już dobudówki. Co wyjątkowe, zachowały się wszystkie oryginalne otwory okienne i trzy portale, w tym jeden obecnie zamurowany. Obniżona natomiast jest kalenica dachu w stosunku do pierwotnego wyglądu, a szczyt wschodni ścięty. Częściowo przekształcono okna wieży, na której zamontowano neogotycką balustradę.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół rzymsko – katolicki, parafialny p.w. św. Judy Tadeusza, B.Szerniewicz, nr 7772, Lubicz 1997.
Jarzewicz J., Architektura średniowieczna Pomorza Zachodniego, Poznań 2019.
Lemcke H., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Der Kreis Greifenhagen, Stettin 1902.
Piasek D., Średniowieczne kościoły granitowe Pomorza Szczecińskiego i Nowej Marchii, Gdynia 2023.
Świechowski Z., Architektura granitowa Pomorza Zachodniego w XIII wieku, Poznań 1950.