Historia
Parafia w Łasinie (Lessen) założona została w 1298 roku, wraz z lokowaną wówczas osadą. Budowę w niej murowanego kościoła św. Katarzyny, powstałego prawdopodobnie na miejscu starszego kościoła drewnianego, rozpoczęto około 1330 roku. Prace ruszyły od korpusu nawowego, po ukończeniu którego przystąpiono do wznoszenia prezbiterium, gdzie przypuszczalnie stał pierwotny, drewniany kościół, użytkowany jeszcze w czasie robót budowlanych.
Pierwsze nowożytne przebudowy kościoła św. Katarzyny miały miejsce w 1568 roku, co uwieczniono blaszaną chorągiewką z datą, znajdującą się na wschodnim szczycie. Prawdopodobnie wzniesiona została wówczas zakrystia z emporą na piętrze.
W 1628 roku w czasie wojny trzydziestoletniej Szwedzi spalili całe miasto wraz z kościołem. Po kilkunastu latach odbudowano prezbiterium które konsekrowano w 1647 roku, ale całkowitą odbudowę kościoła zakończono dopiero około 1710 roku. W 1719 roku miasto nawiedził kolejny pożar. Tym razem jednak kościół oprócz niewielkich uszkodzeń ocalał. W 1848 od północy dostawiona została do niego nowożytna kruchta.
Architektura
Kościół wzniesiono w południowej części Łasina, przy bramie miejskie i miejskim murze obronnym, jako stosunkowo dużą, ale bezwieżową farę. Pierwotnie była to budowla orientowana względem stron świata, murowana z czerwonej cegły, w starszych częściach w układzie wendyjskim, a w późniejszych w układzie gotyckim. Składała się z trójnawowego korpusu na planie wydłużonego prostokąta, trójprzęsłowego prezbiterium po stronie wschodniej, zakończonego ścianą prostą, oraz kaplicy po stronie południowej chóru. Do północnej ściany prezbiterium dostawiona była zakrystia. Długość całej budowli wyniosła ponad 41 metrów, przy czym korpus nawowy miał 24,3 x 15 metrów, a prezbiterium 16,1 x 7,7 metra. Kościół nie posiadał wieży, różnił się więc od wielu kościołów wiejskich tylko wymiarami, ale nie typologicznie.
Kościół opięty został od strony zewnętrznej podokiennym gzymsem oraz jednouskokowymi przyporami, w narożnikach usytuowanymi pod skosem. Pomiędzy nimi przebito ostrołukowe otwory okienne o uskokowych, profilowanych ościeżach, w korpusie nawowym ujęte zbliżonymi do nich kształtem blendami. Ozdobną formę uzyskał także szczyt zachodni korpusu, dekorowany zamykanymi odcinkowo blendami. Szczyt wschodni korpusu oraz wschodni prezbiterium początkowo były konstrukcji ryglowej (o ile murowanych szczytów nie zniszczyły pierwsze pożary).
Portale wejściowe o ostrołucznych zwieńczeniach i uskokowych ościeżach utworzono od strony południowej, północnej i zachodniej korpusu. Wewnątrz podział na nawy zapewniły trzy pary pozbawionych dekoracji, drewnianych słupów, osadzonych na ceglanych, niskich cokołach o ośmiobocznych rzutach. Słupy te nie zostały ułożone na linii przypór, być może więc pierwotnie w korpusie znajdowały się jedynie dwie pary podpór o nieco innym rozstawieniu. Gęsto rozstawione przypory przy prezbiterium wskazywałyby, iż było ono podsklepione lub założenie sklepienia pierwotnie planowano.
Stan obecny
Kościół zasadniczo zachował utworzony w okresie gotyku układ przestrzenny, dobudowana została jedynie od północy XIX-wieczna kruchta, a do prezbiterium od południa XVI-wieczna zakrystia, co pociągnęło za sobą zniszczenie dużej części średniowiecznej ściany południowej (pierwotna, średniowieczna zakrystia nie zachowała się). Od strony zewnętrznej średniowieczny charakter zabytku wciąż jest widoczny, choć szczyt zachodni korpusu i wschodni prezbiterium zostały częściowo przekształcone, między innymi poprzez wprowadzenie falistych zwieńczeń typowych dla baroku. Ponadto powiększone zostały okna w prezbiterium, które podobnie jak okna w nawie utraciły pierwotne maswerki. Wewnątrz nie zachowały się żadne gotyckie sklepienia, drewniane słupy zastąpiono betonowymi, a kaplicę południową otwarto na prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreis Graudenz, red. J.Heise, Danzig 1894.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.