Historia
Kościół farny w Łankiejmach (Langheim) zbudowany został po założeniu osady w 1366 roku, kiedy to wielki mistrz zakonu krzyżackiego, Winrich von Kniprode, obdarował 74 łanami ziemi rycerza Hansa Straube. Początkowo budowla sakralna we wsi musiała być konstrukcji drewnianej lub szkieletowej, bowiem murowany kościół wzniesiony został dopiero około trzeciej ćwierci XV wieku, zapewne po zakończeniu wojny trzystoletniej. Wieżę zaczęto budować jeszcze w XV wieku, choć w drugim etapie prac. Jej trzy górne kondygnacje ukończono dopiero na początku XVI stulecia.
Od 1528 roku farze w Łankiejmach podlegała jako filia świątynia w Gudnikach, natomiast w połowie tamtego stulecia kościół przeszedł pod zarząd ewangelików, w związku z sekularyzacją państwa krzyżackiego. Pierwszym pastorem był od 1554 roku niejaki Jan Wagner. W 1818 roku kościół, a zwłaszcza jego wieża, uszkodzony został przez silną wichurę, po której trzeba było poddać renowacji dachy oraz szczyty. Po raz kolejny kościół przeszedł renowację w 1911 roku.
Architektura
Kościół został wzniesiony z kamienia polnego (mury korpusu do wysokości okapu dachu, przyziemie wieży) i cegły (przypory, szczyty, detale architektoniczne, górne kondygnacje wieży) układanej w wątku gotyckim. Uzyskał układ typowy dla regionu Prus, w średniowieczu składał się bowiem z prostokątnego w planie korpusu o wymiarach 23 x 12,7 metrów, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium, zakrystii po stronie północnej, kruchty dostawionej do ściany południowej oraz dobudowanej w drugiej fazie na osi fasady zachodniej czworobocznej wieży o wymiarach 6,9 x 7,1 metra (mury nawy i wieży nie zostały przewiązane).
Elewacje korpusu przeprute zostały ostrołucznie zamkniętymi oknami oraz wzmocnione narożnymi, umieszczonymi pod skosem przyporami. Ponadto ścianę południową we wschodniej części ozdobiono między dwoma oknami trzema nieco nieregularnie uformowanymi blendami, pierwotnie pokrytymi maswerkowym malowidłem o czerwonej kolorystyce. W ścianie wschodniej osadzono dwa ostrołukowe, uskokowe okna, a między nimi niewielką ostrołuczną płycinę. Strona północna prawdopodobnie pierwotnie nie posiadała okien, a jedynie dekorację blendową. Elementem horyzontalnym elewacji korpusu był tynkowany fryz pod okapem dachu. Wnętrze nie zostało podsklepione.
Dwuspadowy dach korpusu osadzono na gotyckich szczytach. Wschodni otrzymał siedem osi, schodkową formę z ciągłymi blendami o dwudzielnych zwieńczeniach, rozdzielonymi przez trójkątne w przekroju lizeny. Na każdym stopniu utworzono sterczyny, z których każdą zwieńczono czterema miniaturowymi, trójkątnymi szczytami. Poziome podziały szczytu wschodniego zapewniły cztery tynkowane fryzy, poprowadzono także po lizenach. Dekoracyjnym motywem uczyniono też regularnie rozmieszczone otwory maczulcowe po wykorzystywanych w trakcie budowy rusztowaniach.
Smukła i wysoka wieża po dobudowaniu przysłoniła zachodni szczyt nawy. Jej elewacje zostały udekorowane blendami, wyznaczającymi podział na trzy piętra i pozbawione dekoracji przyziemie, gdzie umieszczono ostrołuczny portal wejściowy oraz niewielką ostrołukową wnękę nad nim. Piętra wieży podzielono bardzo regularnie. Na pierwszym piętrze utworzono blendy z dwudzielnymi, lancetowatymi zwieńczeniami, cztery od zachodu i po trzy od północy i południa. Ich archiwolty podkreślono naprzemiennie czarną i czerwoną cegłą. Na drugim i trzecim piętrze znalazły się z każdej wolnej strony po cztery ostrołuczne blendy, przy czym w środkowych trzeciego piętra przebito dla dzwonów przeźrocza. Każdą kondygnację oddzielono tynkowanym fryzem.
Stan obecny
Kościół zachował oryginalny układ przestrzenny, za wyjątkiem zakrystii która została zastąpiona nowym budynkiem. Ponadto w stylistyce neogotyckiej przekształcone zostały szczyty wieży, a od północy w korpusie przebito nowe okna. Najcenniejszymi elementami budowli z okresu średniowiecza pozostają elewacje wieży oraz wschodni szczyt korpusu. Przetrwał także portal zachodni zwieńczony małą wnęką, kruchta z portalem i własnym szczytem, a także blendy na elewacjach korpusu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, Die Bau- und Kunstdenkmäler in Natangen, red. A.Boetticher, Königsberg 1892.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Kościoły i kaplice archidiecezji warmińskiej, tom 1, red. B.Magdziarz, Olsztyn 1999.