Historia
Romański kościół św. Idziego powstał prawdopodobnie na początku XII wieku lub ewentualnie, sądząc po wezwaniu, pod koniec XI wieku, kiedy to kult świętego Idziego zyskał na popularności. Fundacja kościoła według tradycji przypisywana była księciu Władysławowi Hermanowi i jego żonie Judycie (osada była własnością książęcą, dopiero od 1307 roku należała do biskupstwa poznańskiego), druga zaś legenda wspominała jako fundatora Piotra Dunina.
Kościół odnowiony miał być w 1440 roku przez biskupa poznańskiego Andrzeja z Bnina, jednak jest to zapewne błąd wynikający z niewłaściwego odczytania wyrytej na kamieniu daty 1140, która powstała jednak już w okresie nowożytnym. Renowację i przebudowę kościoła z pewnością przeprowadzono w 1605 roku. W dokumentach kościół w Krobi odnotowano w 1569 roku jako kaplicę.
W 1791 roku kościół strawił pożar i przez kilka następnych lat stał on niezabezpieczony. Odbudowano go dopiero w 1802 roku, kiedy to dostawiono ceglaną apsydę na miejscu starszego prezbiterium, a zachodnią fasadę świątyni zwieńczono pseudobarokowym szczytem. W 1913 i 1918 roku wybudowano grobowce, które zniszczyły całą wschodnią przestrzeń kościoła. Pierwsze prace konserwatorskie miały miejsce przy świątyni w 1929 roku.
Architektura
Kościół wzniesiono jako budowlę orientowaną na linii wschód – zachód, jednonawową, z korpusem o wymiarach 9,3 x 5,5 metra, zakończonym na wschodzie krótkim prezbiterium i apsydą. Ewentualnie mogło to być samo proste zamknięcie bez apsydy, wówczas krobska kaplica byłaby najstarszym obiektem o takim układzie na terenie Wielkopolski. Budynek wzniesiony został z kostki granitowej z użyciem piaskowca w narożach.
Kościół pierwotnie oświetlały trzy niewielkie, obustronnie rozglifione, półkoliście zamknięte, okna przebite w ścianie południowej nawy. Dodatkowe okno romańskie znajdowało się w elewacji północnej nawy, podobne okna mogły doświetlać również prezbiterium. W okresie gotyku dodatkowo przebito od południa większe okno ostrołukowe. Wejście do kościoła wiodło od południa, gdzie w XV wieku starszy portal zastąpiono uskokowym, ostrołucznie zamkniętym wejściem.
Wewnatrz nawy, w jej zachodniej partii, w średniowieczu znajdowała się empora o wymiarach 1,5 x 5,5 metra, podsklepiona trzema kwadratowymi przęsłami krzyżowymi, wspartymi na dwóch słupach i profilowanych wspornikach w ścianach bocznych. Piętro empory mogło być przykryte analogicznymi sklepieniami krzyżowymi. Trybuna wyróżniała się na ziemiach polskich sporymi rozmiarami, przy niewielkich wymiarach wewnętrznych nawy. Wejście na piętro zapewniać mogły drewniane schody prowadzące bezpośrednio z nawy.
Stan obecny
Liczne przebudowy zatarły w znacznym stopniu pierwotny charakter romańskiej budowli. Z oryginalnego średniowiecznego kościoła zachowane są północne i południowe mury nawy oraz krótki odcinek murów prezbiterium. W elewacji południowej znajdują się ślady trzech zamurowanych okienek romańskich, oraz okno gotyckie. Apsyda oraz fasada zachodnia są konstrukcjami w całości nowożytnymi. Kościół nadal pełni funkcję kaplicy cmentarnej. W jego wnętrzu na uwagę zasługuje romańska granitowa chrzcielnica.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Różański A., Jednoprzestrzenne kościoły romańskie z terenu Wielkopolski, Poznań 2010.
Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 1, architektura sakralna, Kalisz 2007.
Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław 1974.