Historia
Według tradycji przekazanej przez kronikarza Jana Długosza kościół św. Floriana miał zostać wybudowany w drugiej połowie XII wieku z inicjatywy biskupa Gedeona. Książę Kazimierz Sprawiedliwy miał przy nim uposażyć kolegiatę, a biskup uzupełnić nadania swoimi dziesięcinami. W 1216 roku świątynię konsekrował biskup Wincenty Kadłubek. W XIII wieku kościół miał dwukrotnie ulec zniszczeniu w trakcie najazdów mongolskich, natomiast w 1306 roku został spalony w czasie szturmu oddziałów Władysława Łokietka.
Gruntowna gotycka przebudowa kościoła prawdopodobnie miała miejsce w drugiej połowie XV wieku, o czym świadczy wzmianka z 1467 roku („pro fabrica ecclesiae”) i wzmianki z końca XV stulecia o fundacji ołtarzy. W 1493 roku przy kościele wzniesiono murowany budynek szkoły parafialnej, lecz w 1528 roku całość miała się spalić w trakcie wielkiego pożaru Kleparza.
W 1567 roku dwaj włoscy mistrzowie murarscy podpisali umowę na budowę sklepienia, dachu i filarów międzynawowych, przy czym nakazano trzymać im się starszych proporcji i układu. Niedługo później, w 1580 roku kościół miał zostać spalony i odbudowany po dziesięciu latach. Jeszcze większe zniszczenia odniósł w połowie XVII wieku w trakcie najazdu szwedzkiego. Wpierw w 1655 roku na polecenie hetmana Czarnieckiego, który nakazał spalić przedmieścia Krakowa, a rok później na rozkaz szwedzkiego dowódcy Würtza. Zniszczony kościół po zakończeniu walk częściowo rozebrano, a na jego miejscu w oparciu o relikty starszych murów w latach 1657–1684 wzniesiono nową, barokową świątynię.
Architektura
Kościół z XV wieku najpewniej był budowlą halową przykrytą wspólnym dla całego korpusu dwuspadowym dachem, a jego znaczne rozmiary wskazują, iż nie mógł on być jednoprzestrzenny. Zapewne była to budowla trójnawowa o nawie głównej szerszej niż nawy boczne, z wydłużonym prezbiterium o trójbocznym zamknięciu po stronie wschodniej. Od strony południowej do korpusu mogły być dostawione aneksy i nieco większa, także trójbocznie zamknięta kaplica. Fasada zachodnia kościoła najpewniej zwieńczona była gotyckim szczytem schodkowym, widocznym jeszcze na weducie Civitates orbis terrarum z początku XVII wieku. Wnętrze ozdobione było sklepieniami żebrowymi, w prezbiterium dzielonymi na dwa prostokątne przęsła przykryte krzyżowo oraz wschodnie zamknięcie przykryte sklepieniem sześciodzielnym. Korpus nawowy miał długość trzech przęseł.
Stan obecny
Obecny, nowożytny kościół św. Floriana wzniesiony został przy wykorzystaniu pozostałości średniowiecznej budowli, prawdopodobnie powtarzając obrys jej murów zewnętrznych. Korpus nawowy jest dziś jednak dłuższy o czwarte przęsło zachodnie, dobudowane wraz z wieżami w czasach nowożytnych. Mury prezbiterium natomiast, choć pokryte nowożytnymi tynkami, pozbawione średniowiecznych cech stylistycznych i częściowo przemurowane, są w większości gotyckie. Fragmenty pierwotnego kościoła widoczne są również w postaci zarysów ceglanego muru po stronie zachodniej i południowej. Podczas prac z początku XX wieku odnaleziono fragmenty żeber sklepiennych, węgarów, głowicę romańskiej kolumny i marmurową rzeźbę przedstawiającą lwa.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Goras M., Zaginione gotyckie kościoły Krakowa, Kraków 2003.
Marek M., Cracovia 3d. Rekonstrukcje cyfrowe historycznej zabudowy Krakowa, Kraków 2013.
Studia z dziejów kościoła św. Floriana w Krakowie, red. Z.Kliś, Kraków 2007.