Historia
Koszalińska gotycka kamienica zwana Domem Kata, zbudowana została w drugiej połowie XV wieku lub najpóźniej na przełomie XV i XVI wieku. Prawo sądownictwa wyższego miasto uzyskało w 1464 roku, z czym wiązał się obowiązek i przywilej posiadania własnego kata, wykonawcy najcięższych wyroków sądowych. Wzniesiony dla niego dom był wyrazem niezależności miasta w zakresie jurysdykcji, ale zarazem jego usytuowanie na uboczu, w pobliżu murów miejskich, związane było z uprzedzeniami i strachem mieszczan w stosunku do zawodu właściciela budynku. Egzekucje przeprowadzano na tzw. Górze Wisielców i na rynku miejskim, potem szubienicę przeniesiono w pobliże murów miejskich. Ostatni raz kat wypełnił swoją powinność wobec miasta w 1893 roku, ale dom zamieszkiwany był przez jego rodzinę jeszcze w latach 30-tych XX wieku. W 1945 roku zabytek został uszkodzony. Odbudowano go w 1956 roku.
Architektura
Późnogotycki budynek został wzniesiony z cegły na planie czworoboku zbliżonego do trapezu, co podyktowane było przebiegiem murów miejskich i uliczki podmurnej. Utworzona została kondygnacja piwniczna, parter oraz piętro, nakryte dachem dwuspadowym. Elewacje zewnętrzne budynku rozdzielone były wertykalnie stosunkowo wąskimi oknami oraz ostrołucznie zamkniętymi blendami. Podział horyzontalny tworzyła tynkowana opaska rozdzielająca dwie główne kondygnacje. Główne wejście do domu znajdowało się od strony murów miejskich, zapewne częściowo aby ułatwić właścicielowi pracę, częściowo by ograniczyć jego kontakty z innymi mieszczanami. Wnętrze przyziemia podzielone zostało na centralną sień oraz pomieszczenia po jej bokach. Izby na parterze i piętrze zapewne przykryte były drewnianymi stropami, piwnicę przykryto kolebką.
Stan obecny
Obecnie gotyckie cechy stylistyczne od strony zewnętrznej zachowała jedynie wschodnia fasada budynku. Elewacja zachodnia jest częściowo przysłonięta nowożytnym budynkiem, południowa nie posiada detalu architektonicznego, północna zaś jest prosta, otynkowana, także bez detalu. W centrum fasady mieści się ostrołukowe wejście główne, po bokach zaś znajdują się wysokie blendy i półkoliste okna. Na piętrze znajdują się nowożytne, prostokątne okna, a także dwa środkowe, być może zbliżone do pierwotnych, w kształcie wąskich szczelin. Fasada została otynkowana, ale pozostawiono widoczne ceglane fragmenty muru gotyckiego. Wewnątrz na osi zachowała się pierwotna sień przelotowa, a w piwnicach sklepienia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, Dom Kata, B.Dębowska, nr 3266, Koszalin 1981.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.