Historia
Osada Kmiecin (Fürstenau) przywilej lokacyjny otrzymała od komtura elbląskiego w 1323 roku, miejscowy kościół nie został jednak w nim uposażony. W 1344 roku źródła pisane odnotowały ugodę między proboszczem Johannesem von Fürstenau a radą miejską Elbląga, która posiadała patronat nad kościołem z Kmiecina, w sprawie podziału wpływów z datków między plebana a strzechę budowlaną. Wskazywałoby to na przygotowywanie się do budowy murowanego kościoła, co miało miejsce około połowy XIV wieku. Następnie w pierwszej połowie XV wieku kościół został powiększony o część zachodnią oraz prawdopodobnie wieżę. Nowożytne remonty, zwłaszcza przy dzwonnicy, prowadzono w 1620, 1697 i 1754 roku.
Architektura
Kościół utworzył jednonawowy korpus bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium, wzniesiony na planie prostokąta. Przy wschodniej części ściany północnej usytuowana została zakrystia, a od zachodu drewniana wieża na ceglanej podmurówce. Od południa początkowo przed wejściem znajdowała się kruchta. Całość była typowym układem przestrzennym dla wiejskich sakralnych budowli regionu Żuław.
Mury korpusu opięte zostały przyporami, przy czym tą we wschodnim narożniku umieszczono pod skosem. We wschodni i środkowy odcinek ściany południowej wstawiono między przyporami duże, profilowane, ostrołukowe okna. Akcent poziomy elewacji zapewnił tynkowany fryz pod okapem dachu, poprowadzony nad oknami, ale przerywany przez przypory. Fryz ten pierwotnie nie obejmował zachodniej części korpusu. Część zachodnia ściany południowej oryginalnie mieściła jedynie portal wejściowy.
Tradycyjnie najbardziej ozdobną elewacją była ściana wschodnia wraz ze szczytem zamykającym od wschodu dwuspadowy dach. Szczyt uzyskał formę schodkową, pięcioosiową. Przedzielono go trójkątnymi w przekroju filarkami przechodzącymi w sterczyny, pomiędzy którymi umieszczono ostrołucznie zamknięte blendy o uskokowych krawędziach. Ponadto każdy stopień zwieńczony został trójkątną wimpergą z okrągłym przeźroczem.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotne mury obwodowe korpusu i zakrystii, a co więcej drewniany, średniowieczny trzon okazałej wieży. Nie zachowała się kruchta, po której widoczne są na ścianie południowej niewielkie ślady. Przekształcenia nowożytne spowodowały przebicie nowych okien w ścianie południowej (zastąpiły pierwotny portal), oraz częściową zmianę wyglądu elewacji wschodniej. Wnętrze posiada wystrój współczesny. Przykryta sklepieniem kryształowo – gwiaździstym jest zakrystia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół „muzeum”, W.Chruszczyńska, nr 2550, Kmiecin 1980.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.