Historia
Budowa pierwszego mostu w Kłodzku mogła mieć miejsce pod koniec XIII wieku. Datę 1281 wyryto na jednym z kamieni mostu, a w 1286 roku według nowożytnej kroniki zbierano darowizny na jego budowę, nie wiadomo jednak czy przekazy te dotyczyły budowli murowanej, ani czy są wiarygodne. Od połowy XIII wieku w Kłodzku swój konwent posiadali franciszkanie, usytuowani poza miejskimi murami na wyspie Piasek. Między rzeką Młynówką a Nysą funkcjonowało też przedmieście, dlatego wydaje się, że stała, choć raczej jeszcze drewniana przeprawa musiała już wówczas funkcjonować.
Darowizny na budowę mostu w Kłodzku z pewnością zbierano w 1376 roku, z przeznaczeniem na sklepienie części przy filarze od strony bramy miejskiej. Dokładna data ukończenia budowy gotyckiej, murowanej przeprawy nie jest znana, lecz miało to miejsce przed 1390 rokiem, kiedy to w księdze miejskiej wzmiankowany został „pons lapideus novus”. Zapewne wraz z mostem lub niewiele wcześniej w trakcie prac nad miejskimi murami obronnymi, wybudowano bramę zwaną Górną. Była ona w kolejnych wiekach wielokrotnie przebudowywana, między innymi w latach 1543-1544 przez mistrza murarskiego Jakuba Adlera. Drugi kraniec mostu zamknięty był Dolną bramą, którą wzniesiono przed 1469 rokiem (pierwsza wzmianka źródłowa o obu bramach mostowych).
Most kłodzki, według kroniki z pierwszej połowy XVII wieku zwany „mostem na jajach” (co wiązać się miało z potrzebą dostarczania przez okolicznych chłopów jajek, z których białko było mieszane z wapniem na zaprawę) poddawany był pracom remontowym w 1626 i 1701 roku. Między innymi dobudowano wówczas balustradę oraz ceglaną nadbudowę filarów. Także w XVIII wieku pojawiły się na moście figury fundowane przez hojnych i zamożnych mieszczan. Na początku XX wieku rozebrano obie bramy mostowe. Gruntowny remont zabytku przeprowadzono w 1964 roku.
Architektura
Wzniesiony na rzece Młynówce gotycki most otrzymał czteroprzęsłową konstrukcję, wymurowaną z piaskowcowych ciosanych klińców. Oprócz dwóch przyczółków spoczął na trzech masywnych filarach, które utworzyły cztery sfazowane arkady (skrajną północną węższą i wyraźnie ostrołukową, pozostałe półkoliste). Długość mostu wyniosła 52,2 metry, szerokość 6,1 metra, natomiast rozpiętość arkad 4,7, 11,7, 10,8 i 9 metrów.
Filary mostu otrzymały dwukondygnacyjną formę. Zostały silnie osadzone i zakończone nieco poniżej parapetu rodzajem półośmiobocznych ciosowych wykuszy. Powyżej cokołu środkowy filar zachodni otrzymał sześć wychylających się wspornikowo żeber, na których spoczął płaski pomost, przygotowywany pod budowę kapliczki, która ostatecznie nie powstała. W dolnych częściach filarów umieszczono izbice przeciwlodowe. U nasady balustrady mostu poprowadzony był fryz ząbkowy, a nad kluczami arkad umieszczono kamienne rzygacze odprowadzające nadmiar wody z przejazdu.
Pierwotnie na końcach mostu znajdowały się ufortyfikowane wieże bramne: Górna od strony miasta (na północy) i Dolna po stronie południowej. Wieża bramy Górnej została wzniesiona na planie czworoboku, miała trzy kondygnacje z przejazdem bramnym na parterze i kryta była czterospadowym dachem. Skromniejszą i niższą formę miała brama Dolna, będąca rodzajem rogatki, czy też budynku bramnego, prawdopodobnie zwieńczonego krenelażem.
Stan obecny
Gotycki most w Kłodzku należy do najstarszych budowli tego typu w Polsce i jednych z nielicznych na terenie Europy środkowo – wschodniej. Obecnie ze względu na zabytkowy charakter przeznaczony jest wyłącznie do ruchu pieszego. Uregulowane koryto Młynówki zostało obmurowane, dlatego most jest dziś częściowo wtopiony w deptak. Figury na moście oraz prawdopodobnie jego balustrada pochodzą z okresu nowożytnego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, most drogowy, L.Budych, nr 3543, Kłodzko 1997.
Broniewski T., Kłodzko, Warszawa 1970.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.