Historia
Pierwszy, zapewne drewniany kościół powstał w Kleczkowie w 1429 roku, gdy Sobiesąd, ówczesny właściciel osady, ufundował parafię i uposażył świątynię. Erekcję tą potwierdził w 1442 roku biskup płocki. Budowę kościoła w stylu późnego gotyku mazowieckiego, pod wezwaniem Marii Magdaleny i św. Wawrzyńca, przeprowadzono w latach 1512-1518 z inicjatywy ówczesnego proboszcza Stanisława z Budnego, wikariusza i kaznodziei warszawskiego. Początkowo kościół miał formę bazyliki, w drugiej ćwierci XVI wieku został jednak przekształcony w pseudobazylikę. Wzniesiono wówczas także mur otaczający przykościelny cmentarz. W 1900 roku wzniesiono nową dzwonnicę na miejscu późnogotyckiej wieży bramnej. Niedługo później, w końcowym okresie drugiej wojny światowej, kościół został zniszczony przez Niemców, którzy wysadzili jego mury w powietrze. Odbudowę przeprowadzono w latach 1951-1954.
Architektura
Orientowany na osi wschód – zachód kościół został wymurowany z cegły w wątku gotyckim z inkluzjami z kamienia polnego, jako budowla trójnawowa, początkowo bazylikowa, w drugiej ćwierci XVI wieku, po podwyższeniu naw bocznych przebudowana na pseudobazylikę. Jego bryłę utworzył korpus nawowy oraz niższe prezbiterium o tej samej szerokości co nawa główna, zamknięte ścianą prostą. Po północnej stronie prezbiterium usytuowana została prostokątna przybudówka, mieszcząca dwukondygnacyjną zakrystię i skarbiec, a do nawy bocznej od południa, do skrajnego, wschodniego przęsła dostawiono kaplicę. Kościół otoczony został oskarpowanym murem cmentarnym ze strzelnicami i dwoma wieżami bramnymi, zlokalizowanymi od północy i południa.
Od strony zewnętrznej wszystkie naroża oraz ściany naw bocznych i ściany prezbiterium opięte zostały uskokowymi, masywnymi przyporami. Ponad nimi, a pod okapem dachu poprowadzono tynkowane opaski, a w podwyższonych murach naw bocznych od północy i południa dodatkowo fryz ze schodkowo ustawionych cegieł wchodzących na tynkowany pas. Podobną dekorację zastosowano także na murze zakrystii. Jako, że wolna przestrzeń między przyporami została prawie całkowicie zajęta przez duże, szeroko rozglifione okna, blendy umieszczono jedynie na fasadzie zachodniej (dwie pary), na ścianie nawy południowej (jedna dwułuczna blenda w zachodnim przęśle) oraz w nawie północnej (trzy blendy dwułuczne). W elewacjach zachodnie północnej i południowej osadzono portale ujęte kształtką wałkową.
Nad korpusem nawowym i prezbiterium założono oddzielne dachy dwuspadowe, ujęte od wschodu i zachodu w schodkowe szczyty, przedzielone wertykalnie trójkątnymi w przekroju lizenami przechodzącymi w sterczyny. Obydwa szczyty ozdobiono smukłymi, zgrupowanymi po dwie, półkoliście zamkniętymi blendami oraz zwieńczono między sterczynami małymi wimpergami z okrągłymi otworami wiatrowymi. Półszczytami ozdobiona została kaplica południowa oraz nawy boczne od wschodu i zachodu.
Wnętrze korpusu świątyni podzielone zostało na cztery przęsła, prostokątne poprzecznie w nawie głównej i prostokątne prostopadle do osi w nawach bocznych. Podział na nawy zapewniły trzy pary czworobocznych filarów i dwie pary filarów przyściennych, z uskokami w narożnikach powyżej wysokich cokołów. Trzony filarów przedłużono bez strefy kapitelowej w archiwolty ostrołukowych arkad międzynawowych, na których pierwotnie nawa główna nakryta była sklepieniem sieciowym. W nawach bocznych założono sklepienia gwiaździste, podobnie przykryto też prezbiterium i kaplicę, natomiast w zakrystii założono sklepienie kryształowe. Sklepienia gwiaździste przypuszczalnie miały proweniencję gdańską.
Stan obecny
Kościół jest dziś w dużej części wierną, powojenną rekonstrukcją. Odtworzony został w czystej stylistycznie formie późnogotyckiej, bez większych nowożytnych zniekształceń. Jedynie nawa główna pierwotnie nakryta była sklepieniem sieciowym, które po II wojnie światowej zrekonstruowano jako sklepienie gwiaździste. Unikalnym zabytkiem na Mazowszu jest otaczający kościół mur obronny z odbudowaną południową wieżą bramną (północna ma dziś formę neogotycką).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur in Polen. Romanische und gotische Baukunst zwischen Oder und Weichsel, Petersberg 2015.
Kunkel R.M., Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2005.
Żabicki J., Leksykon zabytków architektury Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010.