Historia
Inicjatorem budowy późnogotyckiego kościoła św. Michała w Karlinie (Körlin) był biskup kamieński Marcin Carith, który w 1510 roku zobowiązał burmistrza do jego wzniesienia, na miejscu zniszczonego w 1409 roku wcześniejszego kościoła. Nowa świątynia powstała w okresie osłabienia ruchu budowlanego i obniżenia poziomu artystycznego z powodu nasycenia miast pomorskich budowlami sakralnymi, a przez to zmniejszonym zapotrzebowaniem na nie, co w konsekwencji poskutkowało problemami ze znalezieniem przez inwestorów fachowców.
W 1685 roku kościół został zniszczony na skutek pożaru. Odbudowany po paru latach przetrwał w niezmienionym stanie do 1807 roku, kiedy to stał się miejscem zakwaterowania wojsk napoleońskich. Wykorzystywano go również jako magazyn wojskowy, co przyczyniło się do znacznej dewastacji budowli. Swą pierwotną funkcję odzyskał pod koniec XIX wieku, po parokrotnych renowacjach.
Architektura
Kościół powstał jako trójnawowa budowla halowa o czterech przęsłach, z prezbiterium o pojedynczym prostokątnym przęśle i wielobocznym zamknięciu. Po stronie zachodniej została umieszczona czworoboczna w planie wieża, a po stronie północnej prezbiterium zakrystia. Na wysokości trzeciego przęsła od zachodu, po stronie południowej wejście poprzedzono kruchtą. Całość wymurowano z cegły w wątku gotyckim.
Bryła kościoła uzyskała lekko nieproporcjonalny kształt, stosunkowo szeroki i jednocześnie niski, przy wąskich nawach bocznych. Dodatkowo nisko zawieszono sklepienia w nawach bocznych. Duża równica szerokości naw przy niewielkiej wysokości wymusiła konieczność wyższego osadzenia sklepień nawy głównej przez co kościół otrzymał formę pseudohali. Także prezbiterium nie wzniesiono symetrycznego względem korpusu.
Pomimo braku wyważonych proporcji, w budowli uwidoczniono znaczne aspiracje fundatorów, zwłaszcza za sprawą zastosowania lizen z łukami przyściennymi w nawach bocznych oraz bogatego zdobienia blendami ściany tęczowej, elewacji wieży i szczytów. Podział na nawy we wnętrzu zapewniły filary, przechodzące bez impostów w łuki arkad międzynawowych, ponad którymi rozpostarto sklepienia gwiaździste w nawie głównej i północnej oraz krzyżowo – żebrowe w nawie południowej.
Stan obecny
Kościół w Karlinie to dobrze zachowana późnogotycka budowla, pozbawiona większych zniekształceń nowożytnych. Paradoksalnie jest ona ciekawym zabytkiem ze względu na niedoskonałości bryły i układu przestrzennego oraz warsztatu pracującego w schyłkowym okresie gotyku. Ponadto uwagę zwracają bogato zdobione zewnętrzne elewacje wieży, szczyty wieży i korpusu nawowego, sklepienia wraz z systemem ich podtrzymywania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs-Bezirks Köslin, Die Kreise Köslin und Kolberg-Körlin, red. L.Böttger, Stettin 1889.
Jarzewicz J., Architektura średniowieczna Pomorza Zachodniego, Poznań 2019.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.