Jaczów – kościół Apostołów Szymona i Judy

Historia

   Pierwotny kościół w Jaczowie (Jätschau) zbudowany został w ostatniej ćwierci XIII wieku. Świątynia ta wzmiankowana była pośrednio w 1291 roku, kiedy to wspomniany został w dokumencie miejscowy proboszcz o imieniu Herenfrid. W XIV wieku kościół został gruntownie przebudowany, a w kolejnym stuleciu powiększony o nowe prezbiterium i w XVI wieku o jeszcze późnogotycką kruchtę. Nowożytną renowację połączoną z dobudowaniem zakrystii przeprowadzano w XVIII wieku. Następnie remonty miały miejsce w latach 1872, 1931 i 2002.

Architektura

   Kościół z XIV wieku był prostą budowlą składającą się z prostokątnej w planie nawy,  przy budowie której wykorzystano północne fragmenty starszej świątyni z XIII wieku. W zachodnią część korpusu wtopiono smukłą, czworoboczną wieżę. Wejście do nawy prowadziło poprzez portal zdobiony płytami ceramicznymi z charakterystycznym fryzem nałęczkowym. Okna zapewne miały formę ostrołuczną, przy czym w elewacji północnej nawy zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną nie umieszczono ani jednego otworu (ze względów symbolicznych i praktycznych). Tynkowanymi fryzami udekorowano górne partie murów nawy pod okapem dachu.
   W XV stuleciu wzniesiono nowe czworoboczne prezbiterium, nieco węższe od korpusu nawowego i dość mocno wydłużone jak na wiejski kościół. Podobnie jak nawę, prezbiterium wzmocniono przyporami. Przypory te utworzono uskokowe, w narożnikach usytuowane pod skosem. Prezbiterium przykryto stromym, choć nieco niższym od nawy dachem dwuspadowym, na wschodzie ograniczonym trójkątnym szczytem zdobionym blendami. We wnętrzu prezbiterium założono dwuprzęsłowe sklepienie krzyżowo – żebrowe, natomiast w nawie późnogotyckie sklepienie sieciowe. Obydwa podwieszone zostały na ścianach bez zastosowania wsporników.
   W XVI wieku do południowej ściany nawy dostawiono kruchtę, zwieńczoną szczytem ze sterczynami. Ponadto szczyt kruchty udekorowano trzema tynkowanymi blendami w układzie piramidalnym: środkową ostrołuczną i bocznymi z połówkami łuków, przy czym nad środkową umieszczono jeszcze wnękę rozdzieloną ceglanym krzyżem. Każdą ze ścian kruchty zwieńczono tynkowanym, uciętym przed narożnikami fryzem, a południową fasadę rozdzielono ostrołuczną wnęką i portalem wejściowym. W blendach kruchty pierwotnie stały późnogotyckie figury świętego Wawrzyńca, Jana i Barbary z drugiej połowy XV wieku. Całość tworzyła niewielki ale bogato dekorowany aneks, urozmaicony częściowym brakiem symetrii (przesunięty od osi portal, pojedyncza wnęka w fasadzie).

Stan obecny

   Z pierwotnego, najstarszego kościoła zachował się jedynie ściana północna od łuku tęczowego do wieży, wraz z zamurowanym portalem. Pozostała część korpusu oraz prezbiterium także pochodzą z okresu średniowiecza, lecz z XIV i XV wieku, nowożytnym aneksem jest natomiast północna zakrystia. Wewnątrz obejrzeć można wczesnogotycką kamienną chrzcielnicę oraz bogate późnogotyckie sklepienia. Warto zwrócić uwagę na kruchtę południową, niestety pozbawioną już figur w blendach szczytu.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku, t. 2, Wrocław 1994.

Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.
Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, red. S.Brzezicki, C.Nielsen, Warszawa 2006.