Historia
Gubin po raz pierwszy pojawił się w źródłach pisanych w 1211 roku, jako ważny ośrodek rozwijający się przy skrzyżowaniu szlaków handlowych nad Nysą Łużycką. W 1235 roku otrzymał on od margrabiego łużyckiego Henryka Dostojnego prawo miejskie, natomiast w 1298 roku pozwolenie na budowę ratusza. Z tego drugiego przywileju mieszczanie zapewne nie od razu skorzystali i przez jakiś czas za siedzibę rady miejskiej służył starszy dom kupiecki. Do budowy gotyckiego budynku ratusza przystąpiono około drugiej połowy XIV wieku. W 1502 roku budynek ratusza powiększono w stylistyce późnogotyckiej oraz dobudowano wieżę.
W latach 1671-1672 dokonano przebudowy ratusza w stylu późnorenesansowym. Przekształcona budowla gościła w swoich murach takie znamienitości jak: Zygmunta I Starego, Augusta II Mocnego, a w 1712 roku cara Piotra I Wielkiego. W XVIII wieku ratusz połączono z sąsiednim budynkiem domu kupieckiego z pierwszej połowy XVI wieku, który w 1736 roku ze względu na groźbę zawalenia rozebrano i wzniesiono od podstaw w stylu barokowym. W 1798 roku do ratusza dostawiono odwach, ale uległ on rozbiórce w połowie XIX wieku. Następnie w 1862 roku rozebrano przylegające do ratusza kramy chlebowe. Władze miejskie urzędowały w ratuszu do 1923 roku. W czasie II Wojny Światowej zabytek został poważnie uszkodzony. Odbudowano go w latach 1976-1986.
Architektura
Średniowieczny ratusz wzniesiony został w mniej więcej środkowej części placu rynkowego, po południowo – zachodniej stronie kościoła farnego. Zbudowany został z cegły o wątku wendyjskim i gotyckim (polskim), również przy użyciu wypalanej do koloru czarnego zendrówki, z której na zewnętrznych elewacjach układano proste wzory geometryczne. Ponadto elewacje charakteryzowały nieliczne otwory maczulcowe, pozostałe po używanych w trakcie budowy drewnianych rusztowaniach.
Pierwotnie, w drugiej połowie XIV wieku, ratusz był prostokątnym w planie budynkiem, podpiwniczonym, z przyziemiem i jednym piętrem. W stronę zachodnią zwrócony był podcieniem z ostrołucznymi arkadami, a wewnątrz mieścił po jednej sali na każdej kondygnacji. Sklepienia krzyżowo – żebrowe w piwnicy i przyziemiu oparto na centralnie umieszczonym, wielobocznym filarze. Układ ten powtórzono na piętrze, ale górną salę powiększono o przestrzeń nad podcieniem. Komunikację pionową między piwnicą a przyziemiem zapewniały ceglane, spiralne schody w grubości muru. Na piętro musiały prowadzić schody drewniane, być może zewnętrzne, przystawione do którejś elewacji.
Na początku XVI wieku budynek został przedłużony w kierunku wschodnim. Na osi nowej elewacji wschodniej wzniesiono smukłą, wysoką wieżę na rzucie czworoboku, oflankowaną od północy i południa schodkowo – sterczynowymi półszczytami. Każdy z półszczytów ozdobiony został prostokątnymi blendami dzielonymi wewnątrz ceglanymi krzyżami. Przypuszczalnie podobny szczyt zamknął dwuspadowy dach ratusza od strony zachodniej. Elewacje zewnętrzne wieży urozmaicono półkoliście zamkniętymi i czworobocznymi blendami, ostrołucznymi, profilowanymi oknami oraz fryzami. Nowe pomieszczenie w przyziemiu przedłużonej części ratusza wypełniła pojedyncza sala przykryta sklepieniem sieciowym z żebrami wtopionymi w ściany bez pośrednictwa konsol.
Stan obecny
Ratusz został znacznie przebudowany w okresie nowożytnym, a ze zniszczeń II wojny światowej ocalały tylko mury obwodowe i sklepienia kilku pomieszczeń. Obecnie składa się z dwóch prostokątnych skrzydeł z których jedno, południowe, jest budowlą średniowieczną. Zwraca uwagę zwłaszcza elewacja wschodnia z dwoma półszczytami i wysmukłą wieżą, ozdobioną układem półkolistych blend i ostrołucznych okien. Od południa budynek posiada już szczyty renesansowe, całkowicie też przekształcona została elewacja zachodnia. We wnętrzach zachowały się gotyckie pomieszczenia piwniczne i parterowe ze sklepieniami gwiaździstymi i sieciowymi. Między obecnym holem, a współczesną klatką schodową zachowała się ostrołuczna arkada dawnego podcienia. Druga widoczna jest obok w postaci blendy. Ratusz jest dziś siedzibą placówek kulturalno-oświatowych miasta, znajdują się tam między innymi biblioteki oraz Gubiński Dom Kultury.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, ratusz, J.Sawiński, nr 1606, Gubin 2005.
Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Zielona Góra 2010.
Pawlak R., Polska. Zabytkowe ratusze, Warszawa 2003.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.