Historia
Kościół św. Marcina został wzniesiony w czwartej ćwierci XIII wieku z inicjatywy i fundacji Wojsława (lub Wojciecha) Borka, właściciela wsi. Pierwotnie był to kościół parafialny, po raz pierwszy poświadczony źródłowo w 1388 roku, gdy odnotowany został pleban o imieniu Mikołaj. Pod koniec XIV lub na początku XV wieku Jan Borek Gryżyński translokował wieś na nowe miejsce, gdzie wybudowano kościół św. Barbary, do którego z czasem przeniesiono prawa parafialne. W 1512 roku wieś zakupił Maciej Gostyński, a następnie przechodziła ona wraz z kościołem na własność Staręskich, Gołutowskich i Mąkowskich. Ostatni remont świątyni przeprowadzono w latach 1737 – 1738, po czym od końca XVIII wieku popadał on w ruinę. W 1953 roku ruiny były konserwowane.
Architektura
Kościół był orientowaną względem stron świata, wczesnogotycką budowlą składającą się z nawy na planie prostokąta o wymiarach 8,5 x 11,6 metrów i węższego prezbiterium zamkniętego ścianą prostą. Świątynia została wzniesiona z kamieni polnych o nieregularnych kształtach łączonych zaprawą, tworzących masywne jak na budowlę sakralną mury o grubości 1,4 metra.
Do wnętrza nawy prowadziły dwa portale, zachodni i południowy, oba zamknięte łukami ostrymi. W południowej ścianie nawy i prezbiterium znajdowały się trzy rozglifione okna, natomiast ściana północna zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną nie posiadała otworów okiennych, co mogło mieć znaczenie praktyczne (mała ilość światła słonecznego) lub symboliczne (utożsamianie północny z siłami zła). Po stronie wschodniej prezbiterium znajdowało się pojedyncze, wąskie ale stosunkowo wysokie, lancetowate okno.
Wewnątrz prezbiterium oddzielono od nawy ścianą tęczową zwieńczoną ostrołukiem, pozbawioną profilowania czy też gzymsów impostowych, bardzo surową. Wnętrze prezbiterium pierwotnie miało być sklepione krzyżowo, choć murów nie podparto przyporami. Nawę natomiast przykryto drewnianym stropem. Ogólnie ciemne wnętrze, podobnie jak detale architektoniczne, charakteryzowało się prostotą, brakiem dekoracji i surowością.
Stan obecny
Kościół zachowany jest w formie tzw. trwalej ruiny. Do dziś przetrwały mury obwodowe jego nawy i prezbiterium o wysokości sięgającej 6-7 metrów. W prezbiterium podobno widoczne są nikłe ślady osadzenia sklepienia, przetrwała także arkada tęczy i kropielnica w murze przy wejściu południowym. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Maluśkiewicz P., Gotyckie kościoły w Wielkopolsce, Poznań 2008.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 1, architektura sakralna, Kalisz 2007.