Historia
Początkowo Gryfice (Greifenberg) były słowiańską osadą powstałą przy brodzie przez rzekę. Jej wielkość doprowadziła w 1264 roku do lokowania miasta na prawie lubeckim przez księcia Warcisława III. Nowy ośrodek miejski od 1295 roku należał do księstwa wołogoskiego. Podstawą jego rozwoju było pośrednictwo w handlu, głównie zbożem spławianym Regą.
Budowę murów obronnych w Gryficach na miejscu początkowych obwarowań ziemno-drewnianych rozpoczęto pod koniec XIII wieku. W 1300 roku po raz pierwszy wspomniano bramę Reską, natomiast w 1333 roku nienazwaną bramę. Bramę Wysoką odnotowano w 1391 roku. Oprócz muru i bram wzniesiono też otwarte baszty łupinowe (wykuszowe). W XV wieku obwarowania zmodernizowano. Obok baszt wykuszowych pojawiły się zamknięte baszty cylindryczne, a bramy miejskie podwyższono.
W 1658 roku spaliła się brama Wysoka, która po odbudowie nie powróciła już do pierwotnej wysokości. Fortyfikacje dotrwały w takim stanie do końca XVIII wieku. Po utracie znaczenia obronnego zaczęły być sukcesywnie rozbierane i adoptowane na różne cele gospodarcze i mieszkalne.
Architektura
Do wznoszenia murów obronnych wykorzystano kamienie w dolnych partiach, oraz cegły w górnych. Linia murów osiągnęła długość 650 metrów. W planie objęły one wydłużony na linii północ – południe kształt z zaokrąglonymi narożami, sąsiadujący po stronie wschodnie z rzeką Regą, a od północy z mniejszym, wpadającym do niej strumieniem. Wysokość murów była zróżnicowana, od 3 do 5 metrów, natomiast grubość w niektórych miejscach sięgała od 40 do 80 cm. Zwieńczone były blankami, a od wewnętrznej strony posiadały chodnik straży, zapewne poszerzany drewnianym gankiem z racji niewielkiej grubości samego muru.
Mury wzmocnione były trzema basztami pełnymi: Prochową, Młyńską i Mostową oraz nieustaloną ilością baszt wykuszowych. Te ostatnie był wysunięte w przedpole przed sąsiednie kurtyny i równe z nimi wysokością, a także początkowo zakończone w ten sam sposób – blankowanym przedpiersiem. Od strony miasta były otwarte, co pozwalało przyspieszyć proces budowy, zmniejszało koszty, a przede wszystkim zabezpieczało przed zabarykadowaniem się potencjalnych napastników po ewentualnym zdobyciu fragmentu obwarowań.
Do miasta prowadziły trzy bramy: Wysoka (Szczecińska) od południa, Reska od wschodu i Kamienna (Młyńska) od strony północnej. Brama Wysoka od XV wieku zwieńczona była dwoma gotyckimi szczytami. W przyziemiu mieściła przejazd bramny dostępny ostrołucznymi portalami, zamykany broną, która znajdowała się wewnątrz przejazdu, a nie jak to powszechnie stosowano po jego zewnętrznej stronie. Brama Kamienna początkowo była budowlą o kształcie graniastosłupa. W wyniku XV-wiecznej rozbudowy otrzymała wysmukłe szczyty. Podobnie brama Reska była wzniesiona na rzucie prostokąta i zwieńczona dwoma szczytami. Dodatkowo broniona była przedbramiem składającym się z dwóch cylindrycznych baszt połączonych z szyją.
Stan obecny
Dziś fragmenty murów zachowały się pomiędzy ul. Wałową, Górską a Niepodległości i częściowo wzdłuż biegu rzeki Regi. Ponadto zobaczyć można bramę Wysoką, obniżoną w XVII wieku i przebudowaną w stylu gotycko-renesansowym, ale z zachowaną prowadnicą brony, również przebudowaną bramę Kamienną oraz gotycką basztę Prochową. Brama Wysoka mieści obecnie Muzeum Ziemi Gryfickiej i punkt informacji turystycznej, brama Kamienna służy natomiast za hotel. Basztę Prochową przystosowano do zwiedzania i uruchomiono w niej punkt widokowy.
pokaż basztę Prochową na mapie
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Lukas E., Średniowieczne mury miejskie na Pomorzu Zachodnim, Poznań 1975.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.