Historia
Pierwsza udokumentowana wzmianka o wsi Gronowo (Gronau, Grunaw) odnotowana została w 1414 roku, w księdze strat spowodowanych wojną polsko – krzyżacką. Usytuowany w niej gotycki kościół zbudowany został w drugiej ćwierci XIV wieku, musiał więc w trakcie konfliktu także ponieść straty. W 1520 roku wieś wraz z kościołem przeszła na własność miasta Torunia. W pierwszej połowie XVII wieku dobudowana została późnorenesansowa wieża, natomiast prezbiterium i kruchtę dobudowano w trakcie remontów po zniszczeniach z czasów wojen polsko – szwedzkich pod koniec XVII wielu lub na początku XVIII stulecia. Ostatnie większe prace remontowe prowadzono w 1922 roku.
Architektura
Kościół wymurowany został z cegły o układzie wendyjskim i gotyckim, przy częściowym użyciu kamienia polnego. W średniowieczu składał się tylko z salowego korpusu na planie prostokąta o długości 16 metrów i szerokości 9 metrów, oraz niewielkiej zakrystii przystawionej do wschodniej części ściany północnej. Był więc jedną z najprostszych sakralnych budowli jakie można było wznieść, bez wieży, wydzielonego prezbiterium czy kruchty. Budowla ta nie była opięta przyporami, ale ściany korpusu zwieńczono profilowanym gzymsem. Otwory okienne zamknięte były ostrołukami, wyposażone w uskokowe i profilowane ościeża. Elewacje zewnętrzne ozdabiał tynkowany fryz pod okapem dachu, pierwotnie pokryty malowidłami o maswerkowych motywach. Wejście do kościoła wiodło od południa i zachodu, poprzez ostrołuczne portale z których zachodni uzyskał profilowanie. Portal zakrystii także utworzono ostrołuczny, uskokowy. Wnętrze nie zostało podsklepione.
Stan obecny
Zachowały się mury obwodowe średniowiecznego korpusu kościoła i zakrystii, ale z trzech stron otoczone są one aneksami nowożytnymi: prezbiterium, kruchtą oraz wieżą, przy czym szczyt oraz ściana wschodnia zostały w większości usunięte w trakcie przebijania arkady do prezbiterium. Efektem przebudowy jest również korona muru korpusu. Spośród pierwotnych detali architektonicznych zachowało się okno zakrystii, portal wejściowy z nawy do zakrystii i portale wejściowe do nawy. Widoczne są także niewielkie pozostałości opaski tynkowej z maswerkowymi zdobieniami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreis Thorn, red. J.Heise, Danzig 1889.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom XI, zeszyt 16, powiat toruński, red. T.Chrzanowski, M.Kornecki, Warszawa 1972.