Historia
Drewniano – ziemny gród powstał w Gościszowie zapewne w XIII wieku, najpewniej w podobnym okresie co romański kościół, który wzniesiono w drugiej ćwierci tamtego stulecia. Zamek murowany mógł zostać zbudowany na początku XIV wieku, gdyż w 1318 roku odnotowana została warowna rezydencja (festes Haus) i folwark będące w posiadaniu rycerza Gebharda z rodu von Querfurt, członka bocznej linii możnego rodu hrabiów Mansfeld, który dzierżył Gościszów z nadania książąt świdnicko – jaworskich. Jego fundatorem mógł być również w ostatniej ćwierci XIV wieku Melchior von Warnsdorf, posiadacz miejscowych dóbr od 1381 roku, pierwszy z rodu właścicieli dzierżących Gościszów aż do XVII wieku.
Późnogotycka rozbudowa zamku nastąpiła w XV wieku z inicjatywy Warnsdorfów, prawdopodobnie Hansa Wolfel. U schyłku średniowiecza panami na Gościszowie byli między innymi Siegmund von Warnsdorf wspominany w 1489 i 1495 roku, zmarły w 1522 roku Fabian, jego syn Hans oraz żyjący do 1541 roku Kaspar.
W 1603 roku średniowieczny zamek został przekształcony przez Kacpra (Caspara) von Warnsdorf i jego żonę Helenę Sedlitz w stylu renesansowym. Dostawiono wówczas nowe skrzydła i znacznie powiększono budynki mieszkalne. Dalsze przemiany nastąpiły w trzeciej ćwierci XVIII wieku, w czasach gdy właścicielami rezydencji byli Bibranowie oraz pod koniec XIX wieku i na początku XX stulecia z inicjatywy Schönbergów. W 1945 roku zamek spłonął i od tego czasu pozostaje w ruinie.
Architektura
Zamek oraz położony na południowy – wschód od niego romański kościół usytuowano pośrodku wsi, rozciągniętej od XIII wieku na długim odcinku wzdłuż Iwnicy i Gościszowskiego Potoku. Układ taki ukształtowany został już w czasie lokacji osady i jej kolonizacji na prawie niemieckim. Kościół zbudowany został na niedużym wzniesieniu, zamek natomiast w pobliskiej dolinie strumienia.
Pierwotny zamek składał się z obwodu murów obronnych o kształcie zbliżonym do owalu, poprzedzonego nawodnioną fosą. Grubość muru dochodziła do 1,6 – 2 metrów. Brama znajdowała się od strony południowo – wschodniej, skierowana była więc na kościół. Prawdopodobnie był to zwykły przejazd w murze o ostrołucznym portalu. Część mieszkalną stanowił piętrowy, podpiwniczony budynek o wymiarach 7,8 x 10 metrów, usytuowany po północno – zachodniej stronie obwodu, naprzeciwko bramy. Był on wpisany w mur obwodowy i powiązany z nim na poziomie pierwszego piętra. Być może miał formę wieżową. Mur i budynek wzniesiono z kamieni łamanych, a naroża budynku zaakcentowano ciosami kamiennymi.
Budynek mieszkalny mieścił co najmniej trzy kondygnacje. Pomieszczenia piętra i parteru dostępne były z osobnych wejść, umieszczonych od strony zaułku muru w ścianie południowo – zachodniej, przy czym wiadomo, iż wejście na poziomie parteru mogło być blokowane ryglem, a wejście na piętro prowadziło z korony muru obronnego. Przyziemie i piwnica budynku posiadały sklepienie kolebkowe, natomiast piętro przykryto drewnianym stropem belkowym.
Pod koniec średniowiecza wieżę rozbudowano, wypełniając zachodni narożnik i tworząc w ten sposób dwudzielny budynek o wymiarach 10 x 16 metrów. Jego nowe wejście w ścianie frontowej zapierano ryglem, podobnie jak wejście stare. Niewielką zabudowę mogły uzupełniać budynki drewniane na dziedzińcu zamku.
Stan obecny
Obecnie pozostałością pierwotnego założenia pozostaje mur obwodowy z dobrze czytelnymi pozostałościami dolnych partii budynku mieszkalnego i piwnic po stronie zachodniej. Obiekt znajduje się w rękach prywatnych, jest mocno zaniedbany i wymaga pilnych prac zabezpieczających, jednak jego zwiedzanie z zewnątrz jest możliwe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku, Wrocław 2003.
Chorowska M., Dudziak T., Jaworski K., Kwaśniewski A., Zamki i dwory obronne w Sudetach. Tom II, księstwo jaworskie, Wrocław 2009.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Rosiek A.M., Siedziby rycerskie w księstwie świdnicko -jaworskim do końca XIV wieku, Kraków 2010.