Historia
Kościół w Gorzesławiu (Korschlitz) wzniesiono zapewne w pierwszej połowie XIV wieku, a z pewnością przed 1376 rokiem, kiedy to był po raz pierwszy wspominany w źródłach pisanych. Sama wieś powstała dużo wcześniej, gdyż odnotowano ją już w 1230 roku jako własność Bernarda Sarnowskiego. Następnie w 1266 roku książę wrocławski Henryk III podarował „Corlitz” Wilhelmowi z Dzierżoniowa, który lokował osadę na prawie niemieckim. W XV lub XVI stuleciu kościół został powiększony o wieżę. W 1530 lub 1587 roku został przejęty przez społeczność protestancką. Jego nowożytne renowacje przeprowadzano w 1825 roku po pożarze dachu, następnie w 1842 roku i po raz kolejny po pożarze w 1895 roku. W latach 1898-1899 przekształcono górną część wieży i nieznacznie podwyższono mury nawy oraz dobudowano kruchtę i aneks. W 1945 roku zabytek powrócił w ręce katolików pod nowym wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerzowej.
Architektura
Kościół zbudowany został z cegły w wątku gotyckim, przy obfitym wykorzystaniu wypalanej do czarnego koloru zendrówki, nie tworzącej jednak geometrycznych wzorów na elewacjach. Utworzony został z jednonawowego ale obszernego korpusu oraz węższego prezbiterium o trójbocznym zakończeniu po stronie wschodniej. Do północnej ściany prezbiterium dostawiono późnogotycką, czworoboczną wieżę.
Zarówno korpus nawowy jak i prezbiterium wzmocniono uskokowymi przyporami, pomiędzy którymi przepruto ostrołukowe okna. Pierwotnie okna były wysokie, zdobione maswerkami i obustronnie rozglifione. Zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną otworów nie umieszczono w północnej elewacji nawy, czy to z powodów symbolicznych (kojarzenie północy z siłami zła), czy to praktycznych (mała ilość światła słonecznego od strony północnej). Mury nawy opięte zostały gzymsem kapnikowym, kolejnym gzymsem oddzielony został szczyt zachodni od ściany fasady.
Wejście do kościoła utworzono w zachodniej i południowej ścianie nawy, gdzie osadzono ostrołucznie zamknięte, profilowane portale, obydwa wykonane z piaskowca. Podobny portal, ale umieszczony w wysokiej, ostrołucznej wnęce, połączył prezbiterium z zakrystią w przyziemiu wieży. Nawę z prezbiterium połączono ostrołuczną arkadą tęczy. Nawa przykryta została drewnianym stropem, prawdopodobnie nie udało się też założyć sklepień w prezbiterium, jedynie zakrystię zwieńczono kolebką.
Stan obecny
Kościół posiada dziś układ przestrzenny uzyskany w okresie średniowiecza, powiększony o nowożytny aneks północny i kruchtę południową. Przekształcone zostało zwieńczenie wieży ze szczytami i iglicą, przemurowano i nieco podwyższono koronę murów nawy, przekształcono część okien, a ponadto obniżono część przypór. Za sprawą podwyższenia murów nawy kościół posiada dziś mniej stromy dach korpusu. Zachowały się XIV-wieczne portale: zachodni, południowy oraz z prezbiterium do zakrystii. We wschodniej ścianie prezbiterium widoczne jest nadal okno z gotyckim maswerkiem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół filialny p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej, E.Dymarska, nr 280, Gorzesław 1999.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.