Historia
Pierwszy, drewniany kościół na południowym przedmieściu Gniezna ufundowany został przez ród Symonów, właścicieli wsi Ludziska, przed 1255 rokiem, kiedy to został odnotowany w źródłach pisanych. Został on zniszczony w trakcie najazdu krzyżackiego z 1331 roku. Późnogotycki, murowany kościół św. Wawrzyńca zbudowano w pierwszej połowie XVI wieku, zapewne na miejscu starszej budowli z XV wieku.
Na początku XIX wieku kościół zamknięto z powodu bardzo złego stanu technicznego i groźby zawalenia. Remont przeprowadzono w 1817 rok, następnie w 1896 roku dostawiono dwie nawy boczne, kruchtę i wieżyczkę. W trakcie prac z lat 1935 – 1936 dobudowano nawę poprzeczną, wzniesiono nowe prezbiterium, a wnętrze przykryto sklepieniem kolebkowym.
Architektura
Kościół zbudowany został na dawnym przedmieściu Gniezna zwanym Cierpięgi albo Jeleń. W okresie późnego gotyku był on budowlą jednonawową na planie prostokąta ze ściętymi wschodnimi narożnikami (zamknięcie trójboczne), bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium, z przylegająca dość nietypowo do zachodniej części ściany północnej czworoboczną, trójkondygnacyjną wieżą. Wieża ta wzmocniona została w narożnikach wysokimi, uskokowymi przyporami, a jej elewacje ozdobiono podłużnymi, tynkowanymi blendami o półkolistych zamknięciach oraz poziomymi tynkowanymi pasami tuż pod okapem dachu.
Stan obecny
Nowożytne prace budowlane, zwłaszcza przeprowadzone w okresie międzywojennym i pod koniec XIX stulecia, w dużym stopniu zatarły pierwotny kształt architektoniczny późnogotyckiego kościoła. Z XVI wieku zachowała się jedynie wieża oraz częściowo fasada zachodnia, natomiast pozostała część (nawy boczne, transept, kruchta, zakrystia, kaplica południowa, wieżyczka południowa) w całości pochodzą z czasów nowożytnych. Prezbiterium uległo gruntownej przebudowie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Maluśkiewicz P., Gotyckie kościoły w Wielkopolsce, Poznań 2008.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 1, architektura sakralna, Kalisz 2007.