Historia
Głuchołazy (niem. Ziegenhals) założone zostały między 1220 a 1232 rokiem przez księcia wrocławskiego Henryka I Brodatego. Pierwotnie miasto otoczone było wałem ziemnym, drewnianą palisadą oraz fosą do której wodę doprowadzał specjalny kanał. Obwarowania te utworzono przed 1263 rokiem, kiedy to Głuchołazy odnotowano w źródłach pisanych jako miasto ufortyfikowane. Kamienne mury obronne, jeszcze bez baszt, postawiono około 1350 roku na polecenie biskupa wrocławskiego Przecława z Pogorzeli, znanego z wielu inwestycji budowlanych.
Podczas najazdu husytów w 1428 roku mury miejskie zostały częściowo zburzone. Zgodnie z umową między biskupem wrocławskim a przywódcami husyckimi miano je całkowicie rozebrać. Ostatecznie jednak tylko obniżono kurtyny do połowy, a po 1460 roku, przy wsparciu wrocławskiego biskupa Jodoka dokonano odbudowy. Prawdopodobnie tymczasowe osłabienie obwarowań miasta wykorzystali śląscy i czescy zbrojni, którzy dwukrotnie w latach 40-tych mieli zajmować Głuchołazy.
W czasie wojny trzydziestoletniej rozbudowano umocnienia o nowożytne już zewnętrzne basteje, raweliny i szańce ziemne. W XVIII wieku po zajęciu Śląska przez Prusy i budowie potężnych twierdz w Kłodzku, Świdnicy i Nysie, rozpoczęto akcję niszczenia starych umocnień w małych miastach. Początkowo umocnienia zostały, gdyż umożliwiały pobór podatku i zapobiegały dezercji żołnierzy, jednak po pożarze miasta w 1834 roku rozpoczęto ich rozbiórkę, ostatecznie zakończoną około 1860 roku, kiedy to między innymi zniszczono przejazd bramy Górnej.
Architektura
Obwód murów miejskich Głuchołaz wzniesiono na planie zbliżonym do owalu z dłuższymi bokami na linii północ – południe, po wschodniej stronie rzeki Białej, wypływającej z doliny po południowo – zachodniej stronie miasta. Mur obronny miał około 5 metrów wysokości do poziomu chodnika straży i 2 metry grubości na poziomie przyziemia. Zwieńczony był krenelażem oraz otworami strzeleckimi przeprutymi w przedpiersiu, co zapewne było efektem późnośredniowiecznej odbudowy.
Do miasta prowadziła brama Dolna (zwana także Nyską) po stronie południowej i prowadząca na północ brama Górna. Bramę Górną od zachodu chroniła wieża wzniesiona na planie czworoboku o wymiarach 7,4 x 7,2 metra, pierwotnie w pierwszej połowie XIV wieku mająca około 13 metrów wysokości (prawdopodobnie była o jedną kondygnację wyższa niż korona muru obronnego). Wieńczył ją drewniany ganek hurdycji, obiegający elewacje od wschodu, zachodu i południa. Zamontowany był on na drewnianych belkach – wspornikach, osadzonych w otworach w murze na wysokości 12 metrów ponad poziomem gruntu. Całość prawdopodobnie zwieńczona była dachem czterospadowym z kalenicą. Do wieży prowadził od strony miasta prostokątny otwór wejściowy z trójkątnym zwieńczeniem, zlokalizowany w elewacji północnej na wysokości 7,2 metra. Drewniany ganek osadzony na kamiennych wspornikach łączył go zapewne z koroną muru obronnego, blisko południowo – zachodniego narożnika wieży. Drugi otwór wejściowy znajdował się po stronie wschodniej i prowadził na mur ponad przejazdem bramnym. Wnętrze wieży podzielone było drewnianymi, płaskimi stropami na trzy kondygnacje, przy czym najniższą zajmował loch więzienny, dostępny jedynie przez otwór w stropie z górnego piętra i oświetlany przez jeden otwór szczelinowy od południa. Komunikację pomiędzy wszystkimi piętrami zapewniały drabiny.
W drugiej połowie XV wieku wieża bramy Górnej została podwyższona do wysokości około 20 metrów lub nieco wyżej. Najprawdopodobniej usunięto wówczas ganek hurdycji, natomiast na poziomie 18,3 metrów elewacje przepruto otworami strzeleckimi – trzema na południu oraz dwoma z każdej pozostałej strony. Wewnątrz stropy założono na odsadzkach muru na wysokości 14,2 i 17 metrów, zaś pozostałe starsze podziały i otwory wejściowe pozostały bez zmian. Nie wiadomo jaką formę miało ówczesne przykrycie wieży.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowały się fragmenty murów przy ulicy Skłodowskiej i Wita Stwosza (po stronie wschodniej i północno – zachodniej dawnego obwodu) oraz wieża bramy Górnej. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1418 roku, dzisiejszy wygląd z renesansową attyką uzyskała po przebudowie z około 1600 roku. Obecnie pełni funkcje turystyczne jako 25 metrowej wysokości platforma widokowa.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Legendziewicz A., Selected City Gates in Silesia – research issues, „Czasopismo Techniczne”, vol. 3/2019.
Przyłęcki M., Miejskie fortyfikacje średniowieczne na Dolnym Śląsku. Ochrona, konserwacja i ekspozycja 1850 – 1980, Warszawa 1987.