Historia
Murowany zamek zbudowany został w Głogówku w drugiej połowie XIII wieku, być może po uzyskaniu przez miasto od Władysława opolskiego praw miejskich w 1275 roku. Z pewnością już w latach 1283-1313 w narożniku miasta stała obronna rezydencja syna Władysława, księcia opolskiego Bolesława I, który mógł rozbudować starszą wieżę mieszkalną. Następnie w drugiej połowie XIV wieku, po śmierci około 1362-1365 Bolesława II niemodlińskiego, kolejne prace nad rozbudową zamku prowadzić mógł jego syn, książę Henryk I. Ewentualnie w rozbudowę zaangażowany był Władysław Opolczyk, który otrzymał Głogówek od czeskiego króla Wacława po śmierci w 1382 roku Henryka i przejściowych, jednorocznych rządach Przemysła cieszyńskiego. Pierwsza wzmianka pisemna o zamku miała się pojawić w 1393 roku, ale jednoznaczna informacja źródłowa o budowli odnotowana została dopiero w 1478 roku, kiedy to zamek zniszczyć miał pożar.
W posiadaniu książąt opolskich zamek był do 1532 roku, kiedy po śmierci Jana II Dobrego wygasła opolska linia Piastów. Następnie przeszedł w ręce prywatne, stając się własnością Ottona von Zedlitza i jego żony. Po śmierci Zedlitza, od 1562 roku Głogówek dzierżawiony był przez Jana Oppersdorfa, na skutek jego małżeństwa z Christiną von Zedlitz. Ich potomkowie byli właścicielami zamku do okresu II wojny światowej, zaś sam Jan Oppersdorf przeprowadził w drugiej połowie XVI wieku gruntowną renesansową przebudowę. Do 1571 roku rozebrał on XIII-wieczną wieżę mieszkalną oraz dwa gotyckie skrzydła, na miejscu których ufundował nowe zabudowania. Następna faza wczesnonowożytnych prac budowlanych przypadła na lata 80 i 90-te XVI wieku, kiedy to właścicielem dóbr głogóweckich był Jerzy II.
W latach 1617-1651 właścicielem zamku był Jan Jerzy III Oppersdorff, najstarszy syn Jerzego II, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli rodu. Po 1618 roku przystąpił on do kolejnej, tym razem barokowej przebudowy, która spowodowała zatarcie cech renesansowych. W nowej formie rezydencja Oppersdorffów została w 1643 roku spustoszona przez wojska szwedzkie. Zamek został jednak szybko odbudowany ze zniszczeń, dzięki czemu mógł w 1655 roku gościć przebywającego na wygnaniu króla polskiego Jana Kazimierza. Ostateczny kształt przestrzenny rezydencja uzyskała w drugiej połowie XVII wieku, za Franciszka Euzebiusza I, choć stylistyczne, późnobarokowe modernizacje prowadzono jeszcze w XVIII stuleciu.
Z początkiem XIX stulecia rezydencja popadła w zaniedbanie, a co więcej około 1800 roku wybuchł w niej pożar, który zniszczył wiele cennych zbiorów. W latach 1848-1849 pałac po raz kolejny przebudowano, tym razem wprowadzając elementy neogotyku i klasycyzmu. Po II wojnie światowej dawny zamek został wstępnie zabezpieczony, lecz okazały zabytek przerastał możliwości miejscowych władz, przez co ograniczano się do najbardziej pilnych prac remontowych. W 2005 zamek został sprzedany prywatnemu inwestorowi, mającemu zaadoptować zabytek na hotel, ale w 2013 roku władze Głogówka odzyskały niewyremontowaną budowlę.
Architektura
Zamek zbudowany został w północno – zachodniej części Głogówka, tuż przy linii obwarowań miejskich, przy czym od strony zachodniej ograniczony był skarpą opadającą ku rzece Osobłodze. Jego rdzeniem i zarazem najstarszą częścią była czworoboczna, kamienna wieża mieszkalna o wymiarach 12,8 x 16,6 metra. Jej mury o grubości w przyziemiu wahającej się między 2 a 2,5 metra, wzmocnione były czterema umieszczonymi pod skosem przyporami. Wnętrze na poziomie najniższej kondygnacji podzielone było na trzy pomieszczenia. Wyżej funkcjonowały co najmniej dwa lub trzy piętra, ze względu na spore rozmiary budowli zapewne pełniące funkcje mieszkalne. Zwieńczenie wieży pod koniec średniowiecza miało formę późnogotyckiej, strzelistej iglicy ujętej czterema narożnymi wieżyczkami, osadzonymi na dookolnym ganku, być może o funkcji hurdycji. Wieżę otaczała fosa o głębokości 2, 5 metra.
Pod koniec XIII wieku do wieży dobudowano od południa budynek na planie wydłużonego prostokąta, który nadał całemu założeniu kształt zbliżony do litery L. Budynek połączono z murem obronnym, a ten otoczył wieżę mieszkalną i wydzielił wokół niej dziedziniec. Od zachodu mur poprowadzony był przy skarpie, dlatego podparto go przyporami zwieńczonymi systemem arkad od strony dziedzińca. Narożnik północno – zachodni mógł być wzmocniony czworoboczną wieżą, w całości usytuowaną na terenie dziedzińca, od północy i zachodu zlicowaną z murem obronnym. Od strony północno – wschodniej oraz południowej do zamku doprowadzono kurtyny muru miejskiego.
Pod koniec XIV wieku przebudowane i przedłużone ku zachodowi zostało skrzydło południowe, które wchłonęło drugą z przypór wieży mieszkalnej. Skrzydło to dzieliło się wówczas w przyziemiu na cztery pomieszczenia ułożone w jednym trakcie. Ponadto wzniesione zostało długie, jednotraktowe skrzydło północne, dostawione od wschodu do starszej wieży narożnej. Cała północna część zamku także dzieliła się odtąd na cztery jednotraktowe pomieszczenia. Przebudowana został też wschodnia, zwrócona ku miastu część zamku, w której zapewne usytuowany był przejazd bramny. Pod koniec średniowiecza jedyną niezabudowaną częścią dziedzińca przy murze obronnym był odcinek zachodni.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachował się zamek górny i dolny, jednak poddany gruntownej renesansowej, barokowej i późniejszym przebudowom, które całkowicie przesłoniły jego późnogotycki wygląd. Znalezienie wcześniejszych elementów średniowiecznych jest jeszcze trudniejsze, zwłaszcza rozebranej w XVI wieku wieży mieszkalnej, znanej z prac archeologicznych i weduty przypisywanej M.Gerungowi, wykonanej w trakcie podróży palatyna Ottheinricha, księcia Neubergu do Krakowa w 1536 roku. Wątki gotyckie widoczne są obecnie jedynie na dwóch zewnętrznych elewacjach skrzydła południowego zamku górnego. Zabytek wymaga pilnego remontu i zagospodarowania, możliwe jest jednak jej zwiedzenie. Do dziś budowla nie ma właściwego użytkownika, co powoduje jej dalsze niszczenie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Chrzanowski T., Głogówek, Warszawa 1977.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Romanow J., Stanisz L., Zamek w Głogówku. Badania archeologiczne i architektoniczne, Wrocław 1978.
Siemko P., Zamki na Górnym Śląsku od ich powstania do końca wojny trzydziestoletniej, Katowice 2023.